Nieuws

Oeigoerse Ahmedjan ontvluchtte China: 'Arnhem moet stedenband met Wuhan verbreken'

Ahmedjan Kasim.
Ahmedjan Kasim. © Omroep Gelderland
ARNHEM - Moet Arnhem de ruim 20-jarige stedenband met het Chinese Wuhan in stand houden nu steeds meer bekend is over de mensenrechtenschendingen tegen de Oeigoeren in dat land? De politiek lijkt die vraag met 'ja' te gaan beantwoorden. Dat is tegen het zere been van de Oeigoerse Ahmedjan Kasim, die onder vreselijke omstandigheden China ontvluchtte. De Tweede Kamer beoordeelde de situatie daar onlangs zelfs als genocide, oftewel volkerenmoord.
Wethouder Jan van Dellen wil de relatie voortzetten. De mensenrechtensituatie speelt volgens hem een rol bij die afweging, maar op persvragen hoe hij die dan precies weegt en waar voor hem de grens ligt, wil hij niet ingaan. Een raadsmeerderheid lijkt hem te gaan volgen in zijn voorstel om de stedenband met Wuhan aan te houden. In gesprek blijven is, ondanks alles, de beste optie, is daarbij het voornaamste argument.

'Weet niet waar mijn vader is'

Zeer onverstandig, vindt de 25-jarige Ahmedjan. De Oeigoer vluchtte tien jaar geleden vanuit het Oeigoers gebied in China en woont nu met zijn moeder in Gelderland. Zijn vader zou in een van de Chinese concentratiekampen terecht zijn gekomen. Of hij nog leeft, weet Ahmedjan niet. "Ik heb geen idee waar hij nu is."
Hoe hij als kind en tiener geconfronteerd werd met keiharde discriminatie, herinnert Ahmedjan zich nog levendig. "Als ik op school bijvoorbeeld een goed antwoord gaf zei de docent: 'Als een Oeigoer een goed antwoord geeft, waarom kunnen jullie Han-​Chinezen dat dan niet?' Ook waren er vacatures waarin duidelijk werd aangegeven dat die niet openstonden voor Oeigoeren."
Bekijk de video. De tekst gaat eronder verder.
Moet Arnhem stedenband aanhouden na genocide in China?
En sindsdien is de situatie alleen maar verslechterd, weet Ahmedjan. Met onder meer de ‘heropvoedingskampen’ waar Oeigoeren massaal heen worden gebracht. "Er vinden in grote aantallen verplichte sterilisaties en abortussen plaats", vertelt Ahmedjan. "Mannen worden met vijftig of zestig tegelijk in een kamp gestopt, genummerd en vervolgens niet meer bij hun naam genoemd. Mensen worden vreselijk mishandeld."
Om te constateren dat er sprake is van volkerenmoord hoef je volgens Ahmedjan alleen maar naar de feiten te kijken. Hij is dan ook blij dat die door de Nederlandse overheid wordt erkend. "Het geboortecijfer is de afgelopen twee jaar met ruim vijftig procent gedaald. Zelfs tijdens de Bosnische genocide of die in Rwanda was dat cijfer nog lang niet zo hoog." Ook worden kinderen bij hun ouders weggehaald wanneer die naar de kampen worden gebracht, beschrijft Ahmedjan.

'Totaal niet bespreekbaar met Chinese stad'

Kijkend naar de stedenband van Arnhem met Wuhan, vindt Ahmedjan het een voorwaarde dat je deze zaken bespreekbaar moet kunnen maken. "Maar dit soort onderwerpen zijn totaal niet bespreekbaar met een stad uit China. Ze zullen waarschijnlijk zelfs boos reageren als je erover begint." Wat heeft zo'n stedenband dan voor zin, vraagt hij zich af.
We hebben de afgelopen jaren verschillende overheden gezien die in gesprek wilden blijven met China, betoogt Ahmedjan. "Dat in gesprek blijven is leuk, maar je verandert niets. De situatie is alleen maar verergerd." Bovendien gebruikt China relaties als stedenbanden volgens hem om invloed uit te oefenen en overheden 'een beetje zelfcensuur' op te leggen. Stedenbanden kunnen op die manier zelfs voor meer onveiligheid zorgen bij Oeigoeren in Nederland, denkt Ahmedjan. Het verbreken ervan zou hen in elk geval een prettiger gevoel geven waardoor zij meer steun ervaren, stelt hij.
Dan zitten ze bij familie van je die nog in China is en vragen om informatie in ruil voor de veiligheid van dat familielid.
Ook zelf merkt Ahmedjan nog geregeld pogingen van de Chinese Communistische Partij om invloed op hen af te dwingen en hem stil te krijgen. "Dat gebeurt regelmatig bij Oeigoeren in het buitenland. Dan doen ze bijvoorbeeld een belletje via WeChat, de Chinese WhatsApp. Dan zitten ze bij familie van je die nog in China is en vragen om informatie door te geven in ruil voor de veiligheid van dat familielid." Hij vraagt dan ook om zijn woning waar we het interview houden niet in beeld te brengen, om te voorkomen dat ze kunnen zien waar hij woont.

'Ga mijn volk niet verraden'

Ook toen zijn moeder al in Nederland was en Ahmedjan nog in China werd zijn paspoort afgenomen door de Chinese overheid. "Ze dreigden mij niet los te zullen laten en wilden mijn moeder op die manier voor hen laten spioneren." Zijn moeder was bang en angstig, legt hij uit. "Een vrouw van wie haar kind duizenden kilometers verderop zit, onder zo'n regime." Toch gaf zijn moeder niet toe, omdat ze 'haar volk niet wilde verraden'.
Het leven kan niet altijd over economie en geld gaan, stelt Ahmedjan. "Bovendien is China een land waar economie altijd een politiek doel heeft. Dat je handelsrelaties hebt, snap ik. Die heeft ieder land met elkaar. Maar we hebben principes hier in het westen, waarden die we niet delen met de Chinese overheid. Daar moeten we sterk in zijn door te zeggen: hier trekken we de grens en niet verder. Dat doen we onvoldoende op dit moment."

'Grens moeilijk vast te stellen'

Wethouder Jan van Dellen liet in het laatste raadsdebat weten dat volgens hem de grens om te zeggen 'tot zover en verder gaan we niet' heel moeilijk is vast te stellen. Van Dellen zegt de adviezen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Amnesty International sterk mee te wegen, maar erkent dat beide de keuze of een relatie voortgezet moet worden bij de gemeente zelf leggen.
Het geld dat de stedenband met Wuhan in het laatje brengt, zou lastig concreet te maken zijn maar gedacht moet worden aan 'enkele miljoenen aan extra omzet'. Tijdens het laatste bezoek van Wuhan aan Arnhem erkende toenmalig wethouder Hans de Vroome dat de situatie van de Oeigoeren onbesproken is gebleven.
De fractie van DENK Verenigd Arnhem maakt zich opnieuw hard voor het verbreken van de stedenband. "We praten over de grootste volkerenopsluiting sinds de Tweede Wereldoorlog", licht raadslid Şuayip Dilekçi toe. "Wij vinden het immoreel om als stad die de vrijheid hoog in het vaandel heeft een dergelijke stedenband te handhaven." Maar zoals de politieke kaarten nu geschud lijken, zal hij daar geen steun voor vinden.
De komende weken praat de gemeenteraad hierover verder.