Nieuws

Hoogleraar kritisch over undercoveractie Hedel

De brand aan de Ammerzodenseweg in Hedel van afgelopen november.
De brand aan de Ammerzodenseweg in Hedel van afgelopen november. © Bart Meesters / Meesters Multi Media
HEDEL - De Nijmeegse hoogleraar Henny Sackers heeft forse kritiek op de werkwijze van de politie tijdens een undercoveractie in de zaak van de Hedelse afpersingen. In die zaak trokken undercoveragenten een verdachte van 21 jaar een busje in. Ze vroegen hem te vertellen over de brandstichtingen en beschietingen.
Volgens hoogleraar strafrecht Sackers is te betogen dat er, in het busje waar een verdachte een verklaring heeft afgelegd, in juridische zin sprake was van een verhoor. Daarbij gelden dan bepaalde regels. Ook betreurt hij het, ook voor de rechercheurs, dat de actie niet gefilmd is. Dit om de integriteit van de politie ook in de rechtszaal te kunnen vaststellen.

Grote maatschappelijke druk

De politie voerde de undercoveractie eind vorig jaar uit. Op dat moment stond justitie onder grote maatschappelijke druk om tot resultaten te komen in het onderzoek naar een, op het oog, eindeloze reeks van bedreigingen in het Rivierengebied. Sinds de zomer van 2019 is in dat deel van de provincie een criminele terreurcampagne gaande tegen medewerkers en oud medewerkers van het fruitbedrijf De Groot.
Het gaat om brandstichting, beschietingen van woningen, vuurwerkbommen, een handgranaat en mogelijk zelfs twee pogingen tot ontvoering. De bedreigingen - die tot op de dag van vandaag het gebied teisteren - vinden plaats tegen de achtergrond van minimaal drie grote cocaïnevondsten op het terrein van De Groot in 2018 en 2019. Bij de undercoveractie richtte het vizier van de recherche zich in december vorig jaar op een man die als chauffeur in beeld was gekomen bij diverse aanslagen.

Integriteit van de politie

Op 28 december 2020 trekken breedgeschouderde undercoveragenten in Naarden een 21-jarige man een bestelbusje in. Ze zeggen dat ze zelf criminelen zijn, die werken voor De Groot. In het half uur dat volgt rijdt het busje langs enkele adressen van handlangers. De verdachte loopt 'helemaal leeg', zoals dat in politiejargon heet. De actie wordt niet gefilmd, noch worden er geluidsopnamen gemaakt. En daar kun je grote vraagtekens bij plaatsen, zegt Sackers.
"Op het moment dat er aan de verdachte vragen zijn gesteld over het feit waarvan ze hem verdacht hebben. is er sprake van een verhoor", zegt Sackers.
Wat zegt dat dan in deze zaak? Sackers: “Als er geen officieel begin is gemaakt aan een verhoor, namelijk dat aan een verdachte gezegd wordt dat hij niet verplicht is om op vragen antwoord te geven - wat in het strafrecht 'de cautie geven' heet -, dat het dan heel moeilijk wordt om zo'n interview als bewijs te gebruiken."
Sackers erkent wel dat de betrokken agenten ook nog hun eigen ervaringen kunnen opstellen. "Ook al zijn de verklaringen van de getuige onbruikbaar, dan nog kan de politie een eigen proces-verbaal van bevindingen opstellen."
Over het feit dat de undercoveroperatie niet is gefilmd, zegt Sackers: “Ja, heel spijtig. Het gaat ook om de integriteit van de politie. Hoe kun je goed bewijzen dat je integer hebt gehandeld? Nou, doordat je dat bijvoorbeeld camerabeelden van de actie kunt laten zien aan de rechtbank. Het is belangrijk dat bij dit soort acties de integriteit van de politie beoordeeld kan worden.”
De tekst gaat verder onder de foto:
Henny Sackers.
Henny Sackers. © Omroep Gelderland

Zaak nog onder de rechter

Het Openbaar Ministerie Oost-Nederland wil niet inhoudelijk reageren op Sackers' uitlatingen. Als reden wordt gegeven dat de zaak nog onder de rechter is. De inzet van undercoveragenten zal daarnaast nog worden besproken op komende zittingen. Wel stelt een woordvoerder van het parket in Arnhem, in reactie op vragen van Omroep Gelderland, dat de inzet van een zwaar opsporingsmiddel, zoals een undercoveractie, gerechtvaardigd is bij heel ernstige zaken.

Ficq: 'We kunnen niets meer controleren'

Benedicte Ficq, advocaat van de verdachte die door het OM wordt aangewezen als de 'opdrachtgever' van geweldsincidenten in het Rivierengebied, keurt de undercoveractie ten strengste af. Zij volgt daarin de lijn van Sackers.
Ficq: “Zodra je meer dan onorthodox opspoort, zoals in dit geval, kun je op je klompen aanvoelen dat de verdediging precies wil weten wat er precies heeft plaatsgevonden tijdens zo'n actie. We moeten het nu hebben van de verklaringen van verbalisanten (de undercoveragenten, red.) die deze actie hebben gedaan. En dan moeten we ervan uitgaan dat die naar ons de waarheid spreken! Wij kunnen nu niet controleren of er is gebeurd wat zij zéggen dat er is gebeurd.”
De tekst gaat verder onder de foto:
Benedicte Ficq.
Benedicte Ficq. © Omroep Gelderland

Angst voor represailles

De rechtszaak tegen zeven verdachten van een reeks aanslagen is nog in het beginstadium. Het zal uiteindelijk aan de rechter zijn om te beslissen of de controversiële undercoveractie wel rechtmatig is geweest. Die rechter zal daarbij zeker ook kijken naar de wijze waarop de betrokken verdachte zich heeft opgesteld. Die was aanvankelijk bang. Maar hij bevestigde zijn verklaringen in het undercoverbusje later wel tijdens een 'officieel' verhoor bij de politie. Inmiddels heeft hij zijn verklaringen overigens weer helemaal ingetrokken - mogelijk uit angst voor represailles uit het milieu.
Volgens zijn advocaat Peter Plasman - die de undercoveractie begin dit jaar in het nieuws bracht - blijft de gebruikte werkwijze hoe dan ook onrechtmatig: “Doordat mijn cliënt in een busje getrokken is, is hij onvrijwillig in een verhoorsituatie gekomen, is hij gaan verklaren over zijn zaak. Dit alles zonder dat hem is voorgelegd dat hij zich had kunnen beroepen op zijn zwijgrecht. Hij had geen moment in de gaten dat hij met de politie van doen had.”
De tekst gaat verder onder de foto:
Peter Plasman.
Peter Plasman. © Omroep Gelderland
Dat de actie niet is gefilmd, vindt Plasman ronduit verbijsterend. “Mijn cliënt heeft een heel andere lezing dan de mensen in het busje. Die doen het voorkomen alsof het mogelijk zelfs wat gezellig was en mijn cliënt daar, uit vrije wil, meteen van alles is gaan verklaren."
Plasman zegt dat zijn cliënt op dit moment op vrije voeten is, in afwachting van zijn eigen berechting. "Juist doordat er niks is vastgelegd, heeft mijn cliënt naar buiten niet de gelegenheid om te zeggen dat hij daar helemaal niet voor zijn gezelligheid is gaan zitten. Dat kan in dit milieu ernstige gevolgen hebben."