Achterhoek / Arnhem en omstreken

Hoera! Het Gelders parlement is jarig

Gebak met Gelderse vlag.
Gebak met Gelderse vlag. © Archieffoto Omroep Gelderland
ARNHEM - Het is vandaag 3 mei en dat is de verjaardag van het Gelders Parlement. Precies 603 jaar geleden besloten steden en ridders van het hertogdom Gelre dat ze voortaan zelf hun hertog zouden kiezen. De inwoners van Gelderland zouden daarna blijven samenkomen om de regering van de hertog te controleren. Daarmee werd op 3 mei 1418 het zaadje voor de democratie in Gelderland geplant.
“Het is een bijzondere gebeurtenis”, zegt historicus Rudolf Bosch. Bosch buigt zich over drie middeleeuwse aktes die vol hangen met zegels. “Hiermee legden steden en ridders in 1418 hun afspraken vast. Het zijn de oprichtingsaktes van de Gelderse Staten, oftewel het Gelders parlement.”
Verbondsbrief van 3 mei 1418.
Verbondsbrief van 3 mei 1418. © Omroep Gelderland

Gelderland als parlementaire monarchie

De tekst in de middeleeuwse aktes is voor de meeste mensen moeilijk leesbaar, maar Rudolf Bosch kan de woorden ontcijferen. “We noemen dit de verbondsbrief. De Gelderse steden en ridders spreken hier af dat ze bij elkaar horen en dat ze gezamenlijk en eendrachtelijk een nieuwe vorst zullen aanwijzen. Vervolgens hechtte iedere stad zijn zegel onder de akte als handtekening. Zo zie we het zegel van Wageningen en deze is van Harderwijk. Ook honderden ridders bezegelden deze afspraken. Wat we hier in feite zien is dat Gelderland een parlementaire monarchie wordt.”
Schilderij dat het verbond van steden en ridders laat zien.
Schilderij dat het verbond van steden en ridders laat zien. © Amsterdam Museum

Gelderse brutaliteit

De verbondsbrieven zijn gedateerd op 3 mei 1418. Vijf jaar later overleed de Gelderse hertog Reinald IV zonder wettige nakomeling. Volgens de middeleeuwse gebruiken mocht de Duitse keizer vervolgens een nieuwe hertog van Gelre benoemen. Daar staken de Gelderse steden en ridders een stokje voor. Zij kozen de dertienjarige Arnold van Egmond als hun nieuwe vorst. Hij was een nakomeling van de vroegere hertogen van Gelre via de vrouwelijke lijn. De Duitse keizer was woedend over zoveel brutaliteit, maar desondanks zou Arnold 42 jaar regeren over het hertogdom Gelre.
Hertog Arnold van Egmond.
Hertog Arnold van Egmond. © Gelders Archief

Nieuwe bestuursstijl

Bosch is bezig met het schrijven van een hoofstuk over de late middeleeuwen in het Verhaal van Gelderland. Rudolf Bosch doet dat samen met hoogleraar oudere Nederlandse letterkunde Johan Oosterman. “Wat de Gelderse steden en ridders deden was revolutionair. Zij legden in 1418 niet alleen hun eisen op tafel, maar ze brachten die vijf jaar later ook daadwerkelijk in de praktijk. En dat deden ze in grote gezamenlijk en eendracht met steden en ridders bij elkaar. Dat was heel uitzonderlijk in Europa. En in de 120 jaar die volgden zouden de steden en ridders nog drie keer een hertog kiezen. Op 3 mei 1418 werd dus echt een nieuwe bestuursstijl geïntroduceerd.”
Steden en ridders bezegelen de verbondsbrief.
Steden en ridders bezegelen de verbondsbrief. © Danker Jan Oreel

Macht en tegenmacht

De Ridders van Gelre besteden maandagavond aandacht aan de verjaardag van het Gelders Parlement in een speciale uitzending op Omroep Gelderland. In de Statenzaal van het Huis der Provincie vertellen zij over de gebeurtenissen op 3 mei 1418 en waarom we die kunnen zien als het begin van de democratische ontwikkeling in Gelderland. Programmamaker en historicus René Arendsen schreef de tekst. “Het is zo'n prachtig verhaal en nog altijd actueel. Democratie is een lange Europese ontwikkeling waar onze voorouders eeuwenlang hard voor gevochten hebben. Het is de eeuwige zoektocht naar macht en tegenmacht. Daar zitten we nog steeds midden in.”
Ridders van Gelre met Nymphéas Trombone Quartet.
Ridders van Gelre met Nymphéas Trombone Quartet. © Omroep Gelderland

Samenwerking met het NJO

Het verhaal van de Ridders van Gelre over de ontwikkeling van het Gelders Parlement vanaf 3 mei 1418 wordt ondersteund door vier jonge musici van het Nymphéas Trombone Quartet. De uitzending is een samenwerking tussen Omroep Gelderland, de provincie Gelderland en de Nationale Jeugdorkesten Nederland. Het programma duurt zes minuten en is vanaf 17.20 uur de hele avond te zien op TV Gelderland. Bekijk de uitzending hier alvast online.
Ridders van Gelre - Verjaardag van het Gelders parlement