nieuws

Romeins Gelderland was één van de dichtstbevolkte gebieden in Europa

Romeins Gelderland was één van de dichtstbevolkte gebieden in Europa.
Romeins Gelderland was één van de dichtstbevolkte gebieden in Europa. © Omroep Gelderland
ARNHEM - Tegenwoordig is Gelderland een groene oase tussen de Randstad en het Roergebied, maar dat was 2000 jaar geleden anders. Het gebied dat we nu kennen als de provincie Gelderland was in de Romeinse tijd één van de dichtstbevolkte regio's van Europa. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van historica Rozemarijn Moes voor het project Verhaal van Gelderland.
Moes (23) maakte een reconstructie van de bevolkingscijfers in Gelderland vanaf de prehistorie tot en met de twintigste eeuw. Vooral de inwoneraantallen in de Romeinse tijd vallen op. In die periode moeten tussen de 63.000 en 91.000 mensen hebben gewoond in het huidige Gelderland.
"Voor hedendaagse begrippen lijkt dat niet veel, maar toentertijd was dit enorm. De hoge zandgronden op de Veluwe, maar vooral ook de vruchtbare rivierklei zorgden vanaf het vroege begin voor hoge bevolkingsdichtheden", aldus Moes.
Leger in de Romeinse tijd.
Leger in de Romeinse tijd. © Erfgoed Gelderland

Rivierengebied was dichtbevolkt

In de Romeinse tijd woonden de meeste mensen in het Rivierengebied. Met meer dan dertig personen per vierkante kilometer behoorde dit gebied tot Europa’s meest dichtbevolkte gebieden. Deze bewonersaantallen zijn inclusief ongeveer 17.000 Romeinse soldaten die aan de Rijn en in Nijmegen verbleven om de noordgrens van het Romeinse Rijk te bewaken.
Maar ook zonder Romeinse soldaten woonden er in die tijd veel mensen: gemiddeld meer dan twintig per vierkante kilometer. Ter vergelijking: in het thuisland van de Romeinen, Italië, waren dat er dertig, in de Donauregio negen en in Spanje twaalf.
Romeins fort in Arnhem-Meinerswijk.
Romeins fort in Arnhem-Meinerswijk. © Omroep Gelderland

Archeologie

Niet alleen voor de Romeinse tijd, maar ook voor andere tijdsvakken komt Moes met nieuwe cijfers. Een jaar lang werkte ze aan de reconstructie van de Gelderse bevolking van prehistorie tot heden. Het bleek een hele uitdaging: "Eigenlijk hebben we pas vanaf 1795 goed toegankelijke cijfers. Vóór die tijd zijn tellingen fragmentarischer. Tot en met de vroege Middeleeuwen ontbreken geschreven bronnen zelfs geheel. Dan kijken we vooral naar archeologie: hoeveel nederzettingen waren er?"
Rozemarijn Moes doet onderzoek in het Gelders Archief.
Rozemarijn Moes doet onderzoek in het Gelders Archief. © Omroep Gelderland

Nieuwe inzichten

De eerste volledige bevolkingsreconstructie in Gelderland brengt veel nieuwe inzichten. Zo blijken het Rivierengebied, de Achterhoek en de Veluwe elk een hele eigen ontwikkeling te ondergaan.
Moes vertelt: "Het voordeel van zo’n reconstructie is dat we Gelderland voor het eerst over een langere periode kunnen volgen. Bovendien is het bij geschiedschrijving altijd belangrijk om te weten over hoeveel mensen je het nu precies hebt. Het maakt voor gebeurtenissen nogal uit of je het over 100 of 100.000 mensen hebt. Juist in dat opzicht biedt dit rapport aanknopingspunten voor nieuw onderzoek. Wat is bijvoorbeeld de samenhang tussen economie en bevolking?"

Verhaal van Gelderland

De resultaten van het onderzoek worden verwerkt in het Verhaal van Gelderland. Dit overzichtswerk over de Gelderse geschiedenis wordt in 2022 gepubliceerd. Verhaal van Gelderland is een initiatief van Erfgoed Gelderland, hoogleraar Gelderse geschiedenis Dolly Verhoeven aan de Radboud Universiteit, Rozet en Omroep Gelderland.
Het doel is om de geschiedenis van Gelderland te beschrijven, breed te presenteren en zichtbaar te maken voor het publiek. Het rapport van Rozemarijn Moes is binnenkort beschikbaar via bibliotheek Rozet in Arnhem.