nieuws

Heeft een brutale koolmees ook de halve wereld?

Wat doet die Pink Panther bij mijn voerbak?
Wat doet die Pink Panther bij mijn voerbak? © Kees van Oers
WAGENINGEN - Ook in veel Gelderse tuinen worden dit weekend vogels geteld. Naar verwachting zullen de huismus en de koolmees het ook dit jaar weer goed doen. Bij het Nederlands Instituut voor Ecologie in Wageningen wordt al zeventig jaar onderzoek gedaan naar de koolmees. Zo hebben wetenschappers ontdekt dat brutale koolmezen lang niet altijd 'de halve wereld hebben'. Sterker nog: het is zelfs levensgevaarlijk!
"Net als mensen zijn koolmezen niet allemaal hetzelfde. Je hebt hele brutale koolmezen en je hebt hele voorzichtige", vertelt gedragswetenschapper Kees van Oers. Hij doet al jaren onderzoek naar het gedrag van koolmezen en ontdekte dat deze vogels allemaal hun eigen karakter hebben.
Dat karakter wordt voor de helft bepaald door de genen die de vogels meekrijgen van hun ouders. De andere helft wordt bepaald door de omgeving, vertelt Van Oers tegen BuitenGewoon-verslaggever Laurens Tijink. Luister naar de radioreportage (1-3).
De uitdrukking dat een brutaal mens de halve wereld heeft, gaat bij koolmezen vaak niet op. Een brutale vogel heeft wellicht meer succes met het vinden van voedsel, maar valt ook sneller ten prooi aan roofdieren.

Koolmezen kunnen oud worden

Koolmezen kunnen tot wel zeventien jaar oud worden, vertelt Van Oers. Toch zijn er maar weinig vogeltjes die deze leeftijd zullen halen, want ieder jaar sterft ongeveer de helft van het aantal koolmezen in ons land. De dieren worden niet alleen vaak gepakt door roofdieren, maar kunnen ook maar heel kort overleven zonder voedsel.
In de volières van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) verblijven zo'n vierhonderd koolmezen voor onderzoek. Als het onderzoek klaar is, worden de dieren weer vrijgelaten. Ook wordt veel onderzoek in het veld gedaan. Zo worden in het voorjaar nestkasten van koolmezen gemonitord.

Onderzoek naar huismussen

Sinds een jaar wordt ook onderzoek gedaan naar de vogel die in 2020 tijdens de Nationale Tuinvogeltelling het meest geteld werd, de huismus. Deze vogel heeft zijn leven volledig afgestemd op de aanwezigheid van mensen. Kees van Oers vertelt er meer over in deze radioreportage... (2-3)

Eieren worden steeds vroeger gelegd

De wetenschappers hebben ook ontdekt dat de broedtijd van de vogels in de loop der jaren met enkele weken is vervroegd. Om de kans op broedsucces zo groot mogelijk te maken, willen koolmezen hun jongen grootbrengen op het moment dat het voedselaanbod het grootst is. De buitentemperatuur bepaalt wanneer een koolmeesvrouwtje haar eieren legt.
De temperatuur heeft ook invloed op het moment wanneer rupsen, het belangrijkste voedsel voor jonge koolmezen, uit hun eitjes kruipen. Alleen zijn deze insecten in de loop der jaren steeds een beetje meer voor gaan lopen op de geboortes van jonge koolmezen.
Het gevolg is dat koolmezen de voedselpiek mislopen. Desondanks gaat het goed met deze vogels in ons land. Hoe dat kan legt de gedragswetenschapper uit in deze radioreportage (3-3)...

Koolmees first?

Van Oers denkt dat de koolmees tijdens de Nationale Tuinvogeltelling dit jaar wel eens als de meest getelde vogel uit de bus zou kunnen komen. Dat zou verrassend zijn, want de laatste jaren eindigde de huismus steevast op de eerste plaats.
Bekijk hier de actuele tussenstand.
Op deze voederplek in een tuin in Arnhem laten vooral de huismussen zich zien:
BuitenGewoon Radio is iedere zondag tussen 7.00 en 10.00 uur te beluisteren in het programma Zin in Zondag op Radio Gelderland.