Wie Romeins Nijmegen wil ontdekken moet op reis naar Xanten

Ulpia Noviomagus lag op de plek waar nu de Nijmeegse wijk het Waterkwartier ligt. Op de plek van de voormalige Honigfabriek lag het hart van de Romeinse stad met tempels, een forum en een badhuis. Toch zijn er in het Waterkwartier nauwelijks verwijzingen naar het glorieuze, Romeinse verleden van Nijmegen. Wie Ulpia Noviomagus wil ontdekken, moet afreizen naar het Duitse Xanten.

Paul van der Heijden schrijft voor het historische overzichtswerk Verhaal van Gelderland het hoofdstuk over de Romeinse Tijd. Hij neemt ons mee naar de belangrijkste plekken van Ulpia Noviomagus. “Op het huidige Maasplein was in de Romeinse tijd een marktplein met winkeltjes en een tempel. Nu is er een kleine visualisatie te zien met vier nagemaakte fundamenten van zuilen. En er staat een informatiebord. Dat is alles. Vlakbij het Maasplein stond een stadspoort in de huidige Waterstraat. Daar is helemaal niets van te zien.”

Nijmegen was in de Romeinse tijd veruit de grootste en belangrijkste stad in het gebied dat we nu kennen als Nederland. Ulpia Noviomagus kreeg rond het jaar 100 na Christus stadsrechten van de Romeinse keizer Trajanus.

Die eer viel slechts één andere plaats in het huidige Nederland te beurt, namelijk Voorburg bij Den Haag. Deze stad heette in de Romeinse tijd Forum Hadriani. Paul van der Heijden vertelt: “Forum Hadriani was het kleine broertje van Ulpia Noviomagus. Maastricht en Utrecht waren slechts forten met daarnaast vici, oftewel dorpen. Op zijn beurt was Ulpia Noviomagus weer het kleine broertje van Colonia Ulpia Trajana, oftewel Xanten.”

Paul van der Heijden loopt verder naar de Waal. “In de Romeinse tijd stond hier een gigantisch badhuis voor de 5000 inwoners van Ulpia Noviomagus. Het was negentig bij negentig meter. Daar konden honderden mensen tegelijk in badderen.”

Nu ligt naast de oude Honigfabriek een open vlakte. Toch heeft de gemeente Nijmegen geen plannen om een reconstructie te maken van de indrukwekkende Romeinse gebouwen die hier stonden. Paul van der Heijden vindt dat jammer. “Er komen woningen en de verwijzingen naar het Romeinse verleden worden minimaal. Dit is de laatste kans om goed uit te pakken, maar het gaat niet gebeuren.”

Wie wil ontdekken hoe groot en bijzonder Ulpia Noviomagus was, moet afreizen naar Xanten. Op de plek van de Romeinse stad ligt een groot archeologisch park. Hier zijn enkele belangrijke gebouwen opnieuw opgebouwd, zoals de arena, de stadsmuur met -poorten en de haventempel. Ook is er een museum op de plek van het badhuis.

Het archeologische park in Xanten trekt jaarlijks 600.000 bezoekers waaronder tienduizenden Nederlanders. Ook de Ridders van Gelre zijn naar Duitsland afgereisd. Zij laten het enorme verschil in Romeinse beleving tussen Nijmegen en Xanten vanavond zien in hun televisieprogramma op Omroep Gelderland. De uitzending is vanaf 17.20 uur te zien en wordt ieder uur herhaald.