RECONSTRUCTIE | Hoe de gesprekken tussen provincie en Scherpenzeel moeizamer werden

Het was één van de argumenten waarom de provincie het vertrouwen verloor in de gemeente Scherpenzeel. Een vergelijking tussen een zelfstandige gemeente en een fusie met Barneveld ontbreekt, concludeert de provincie. 

Uit wob-documenten - opgevraagd door Omroep Gelderland - blijkt dat de gemeente een vergelijking best wilde onderzoeken, maar een maand later trekt het de keutel in: geen mandaat, te weinig tijd en niet haalbaar. Het staat allemaal in gespreksverslagen van de provincie. "Naïef om niet aan te dringen op een betere formulering", zegt het Scherpenzeels college nu. Ze vinden de gespreksverslagen te kort door de bocht. 

Het is 9 april als het college van Scherpenzeel een gesprek heeft met de provincie, zo'n twee maanden voordat de provincie definitief aanstuurt op een herindeling met Barneveld. Dit soort gesprekken vinden maandelijks plaats, Scherpenzeel moet aantonen dat het zelfstandig kan blijven. De provincie hamert dan - naar eigen zeggen - al maanden op een vergelijking tussen een zelfstandig Scherpenzeel en herindeling met Barneveld. 

Op die donderdag stemt Scherpenzeel in met een scenariovergelijking. De provincie wil ook deskundigen leveren. Ambtenaren van de provincie en de gemeente ontwikkelen in de weken daarna zelfs een model. Dat is af en heeft een naam: hamburgermodel. Alles om een vergelijking te maken. Maar eigenlijk had Scherpenzeel daar helemaal geen trek in. Ze zeggen nu dat ze daar nee op hadden moeten zeggen, een beroep op de redelijkheid haalde de wethouders over.

In het provinciehuis gaan ze ervan uit dat er hard wordt gewerkt aan het hamburgermodel. "Scherpenzeel is nu aan zet", staat in een verslag en "het college stelt zich zakelijk-constructief op", klinkt het optimistisch.

Dat is op 12 mei, op diezelfde dag heeft de provincie ook een gesprek met Barneveld. Vanuit die gemeente wordt keer op keer gezegd: het initiatief ligt bij Scherpenzeel. Maar in dat gesprek wordt niets gezegd over de vergelijking die gemaakt wordt. 

Een paar dagen na die gesprekken in mei is er weer een overleg. Commissaris van de Koning John Berends en gedeputeerde Jan Markink hopen een verslag te krijgen hoe het met de vergelijking staat. Die krijgen ze niet. Scherpenzeel heeft weliswaar haar analyse uit 2019 geactualiseerd, maar een verdieping op wat herindeling gaat kosten was op dat moment niet te maken volgens de gemeente. 

Er staat in het gespreksverslag dat tijd en informatie ontbreken en dat het college geen mandaat heeft voor een nieuwe vergelijking. Opvallend is dat de optie ook nooit wordt voorgelegd aan de raad. Bronnen melden dat het college ook helemaal geen mandaat nodig heeft, het is een verantwoordelijkheid van het college. 

Verbazing bij de provincie. "Het was een duidelijke wens vanaf het begin van onze gesprekken", reageert een woordvoerder nu. Scherpenzeel zegt wel degelijk moeite te hebben gedaan, maar Barneveld wilde niet de diepte in zolang de uitkomst voor Scherpenzeel al vaststond: zelfstandig blijven. 

Zulke onderzoeken kosten geld. "Als je het net hebt uitgemaakt, moet je niet raar staan te kijken als je ex dan geen zin meer heeft om nog geld uit te geven aan een etentje", vat wethouder Gerard van Deelen van Scherpenzeel het samen. Ze vinden de gespreksverslagen van de provincie allemaal kort door de bocht.

“We krijgen nu het verwijt dat we niks hebben gedaan, maar de provincie weet heus beter. We hebben ze laten zien wat we allemaal hebben onderzocht in 2019. En hoeveel moeite we in 2020 hebben gedaan. Onze conclusie is ongewijzigd, we zijn alleen maar meer overtuigd geraakt van onze keuze. Maar dat bevalt de provincie niet. En dus is de analyse niet goed genoeg.” aldus de gemeente

In juni komt het hoge woord eruit. De provincie en de gemeente houden allebei een persconferentie. Die twee zijn precies op hetzelfde tijdstip. Uiteindelijk vervroegt de provincie de persconferentie en maakt het bekend dat de herindelingsprocedure wordt ingezet. 

Een van de redenen? Een scenario om Scherpenzeel met Barneveld samen te voegen ontbreekt. "Scherpenzeel houdt zichzelf en de inwoners voor de gek", zegt gedeputeerde Markink. Het ontbreken van de scenariovergelijking zorgt ervoor dat inwoners en de raad – zo zegt de provincie – geen echt onderbouwde afweging kunnen maken. Die conclusie zorgt voor frustratie in het Scherpenzeels college. Ze vinden dat ze dat wel voldoende hebben gedaan en dat de knoop in december al is doorgehakt.

De relatie tussen het Scherpenzeels college en de provincie is aardig bekoeld. Twee weken geleden stapte Scherpenzeel uit het open overleg. Dat is de periode waarin met iedereen wordt gesproken over de mogelijke herindeling en wat nou het beste is. Volgens Scherpenzeel wordt er toch niet naar ze geluisterd. In Arnhem hopen ze dat het college toch weer aan tafel komt. Keer op keer deden John Berends en Jan Markink afgelopen week de oproep: kom aan tafel, maar Scherpenzeel heeft nog niet toegehapt.