Achterhoek / Rivierengebied
Richtte Julius Caesar een slachtpartij aan in Gelderland?
ROSSUM - Het was vijf jaar geleden groot nieuws. Het stond in alle grote kranten en professor Nico Roymans van de Vrije Universiteit in Amsterdam mocht zelfs aanschuiven in het veelbekeken televisieprogramma De Wereld Draait Door. Daar legde hij uit dat de Romeinse legeraanvoerder Julius Caesar een slachtpartij aanrichtte op twee Germaanse volkeren bij het Brabantse dorp Kessel-Lith. Ook Omroep Brabant pakte groots uit. Maar wie het onderzoek van Nico Roymans goed bekijkt, ziet dat de veldslag moet hebben plaatsgevonden in Gelderland, op de plek waar Maas en Waal samenstromen. En dat is tussen de Gelderse dorpen Heerewaarden en Rossum. Collega-archeologen zetten grote vraagtekens bij het verhaal van Nico Roymans.
Laten we bij de oudste bron beginnen. Julius Caesar schreef in zijn logboek Bello Gallico over zijn expedities met het Romeinse leger in Gallië rond 55 voor Christus. Zijn doel was om het Romeinse Rijk uit te breiden tot de Rijn.
Net toen Caesar dacht dat hij Gallië had veroverd kreeg hij bericht dat twee Germaanse stammen de Rijn waren overgestoken en zich hadden gevestigd nabij het huidige dorp Heerewaarden. Caesar ging daar met zijn soldaten op af en beschrijft hoe hij een legerkamp oprichtte achttien kilometer ten oosten van de Germaanse stammen. Er volgden onderhandelingen, maar die liepen op niks uit. Daarop stuurde Caesar zijn leger op de Germaanse stammen af. Hij schrijft in zijn logboek:
“De Germanen hoorden het geschreeuw achter hun rug. Toen ze zagen dat hun mensen afgemaakt werden, gooiden ze hun wapens neer, lieten hun veldtekens achter en stormden halsoverkop het kamp uit. Eenmaal beland op het punt waar Maas en Rijn samenkomen, beseften ze dat verder vluchten hopeloos was. Een groot aantal van hun mensen was al afgemaakt en de rest stortte zich in de rivier. Angst, vermoeidheid en de sterke stroming werden hun fataal en ze kwamen om.”
Tekst gaat verder onder de tekening.
Striptekening door Danker Jan Oreel
Bello Gallico is mooie bron, maar niet betrouwbaar.
Nico Roymans hecht bij zijn conclusies veel waarde aan de antieke tekst van Julius Caesar. Toch laat hij ook weten dat de Bello Gallico niet geheel betrouwbaar is. De originele tekst is verloren gegaan.
Historici baseren zich op de oudste nog bestaande kopie die duizend jaar na de dood van Caesar is geschreven. De Romeinse legerleider schrijft dat zijn leger 430.000 Germanen afslachtte.
Roymans: “Een dergelijke omvang is echter volstrekt ongeloofwaardig om logistieke redenen, en lijkt vooral bedoeld om indruk te maken in Rome. Er bestaat echter geen twijfel over dat een substantieel deel van de bevolking werd uitgemoord.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Nederlandse vertaling van de Bello Gallico, Foto: Bas Steman
Samenvloeiing van Rijn en Maas
Ook de passage over de samenvloeiing van Rijn en Maas roept problemen op. Wellicht verwarde Caesar de Rijn met de Waal, als belangrijkste zijrivier in de Rijndelta. Maar de Maas kan net zo goed een vertaalfout zijn.
Caesar zou bijvoorbeeld de Moezel in plaats van de Maas bedoeld kunnen hebben. Dan zou de massaslachting hebben plaatsgevonden bij Koblenz. Roymans wijst op recente paleogeografische studies die hebben uitgewezen dat de samenvloeiing van Maas en Waal in de tijd van Caesar bij het dorp Rossum lag.
Tekst gaat verder onder het kaartje.
Kaartje: Nico Roymans, Vrije Universiteit Amsterdam
Skeletten en wapens
Nico Roymans voert in zijn betoog het logboek van Caesar op als bewijs voor de slachtpartij bij Rossum. Daarnaast wijst hij op de vele archeologische vondsten die zijn gedaan bij baggerwerkzaamheden in de Maas bij het nabijgelegen Kessel-Lith.
Roymans schrijft: “In de eerste plaats is dat de aanwezigheid van grote aantallen menselijk skeletmateriaal van zowel mannen als vrouwen en kinderen. Bovendien zijn op een deel van de botten sporen van antieke verwondingen te zien, die erop wijzen dat de individuen in kwestie door wapengeweld om het leven zijn gekomen. In de tweede plaats is er een voor Nederland unieke concentratie wapentuig gevonden in de vorm van zwaarden, zwaardscheden, speerpunten, bijlen en ook delen van enkele helmen. Het gaat om materiaal dat dateert van rond het midden van de eerste eeuw voor Christus.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Vondsten uit de Maas in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. Foto: Omroep Gelderland
Prehistorische offerplaats
Veel collega-archeologen zetten grote vraagtekens bij het verhaal van Nico Roymans. Zij wijzen vooral op het gebrek aan archeologisch bewijs voor de veldslag. Ook zijn er geen vondsten gedaan die wijzen op de aanwezigheid van een groot Romeins leger bij Rossum en in het Land van Maas en Waal.
Evert van Ginkel is een van de archeologen die vinden dat er onvoldoende wetenschappelijk bewijs is voor het verhaal van Nico Roymans. “De botten en wapens uit Kessel-Lith dateren uit de eerste eeuw voor Christus, maar het is niet zeker dat ze iets te maken hebben met een slachtpartij van Julius Caesar. De grote meerderheid van mijn collega's is het oneens met de conclusies die Nico Roymans trekt.”
Een van die collega's is Will Brouwers uit Nijmegen. “De plek waar de botten en de wapens in de Maas gevonden zijn, was ook een offerplaats van een prehistorisch volk: de Eburonen. Ik vind het waarschijnlijker dat het grote aantal vondsten daar iets mee te maken heeft. De Eburonen offerden wapens en ook mensen op plekken waar rivieren samenvloeiden. Dat waren tot ver in de Romeinse tijd heilige plekken.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Heilige plek aan de Maas bij Kessel-Lith. Foto: Omroep Gelderland
Massamoord in Gelderland
Nico Roymans schrijft in het artikel Caesar en zijn massamoord in het Nederlands Rivierengebied: “Hard bewijs voor een link met de veldslag uit 55 voor Christus is evenwel niet te leveren, simpelweg omdat het betreffende vondstmateriaal een dergelijke nauwkeurige datering niet toelaat. Echter de combinatie van historische, paleogeografische en archeologische gegevens maakt de locatie van Caesars veldslag van 55 voor Christus bij Kessel/Rossum thans een zeer plausibele interpretatie.”
Als de slachtpartij door Caesar inderdaad heeft plaatsgevonden dan was dat in ieder geval in Gelderland en niet zoals eerder werd beweerd in Noord-Brabant.
Tekst gaat verder onder de foto.
Ridders van Gelre op de mogelijke plaats delict. Foto: Omroep Gelderland
Ridders van Gelre
De Ridders van Gelre besteden in hun televisieprogramma op Omroep Gelderland vanavond uitgebreid aandacht aan de veldslag van Julius Caesar en de mogelijke locatie.
De uitzending is vanaf 17.20 uur te zien en wordt ieder uur herhaald. Zaterdag is de Gelredag in het Land van Maas en Waal bij Dreumel. In het archeologisch depot Over de Maas liggen talloze vondsten die de rijke historie van het gebied laten zien. De Gelredag is tussen 10.00 uur en 12.00 uur. Aanmelden kan op gelredagen@gld.nl
Bekijk hier de uitzending.
Ridders van Gelre - Caesar in Gelderland?
