Nieuws

Zin in Zondag | De dominee komt voorbij | Sjoerd Muller

Ds. Sjoerd Muller
Ds. Sjoerd Muller
George Floyd
Luister hier naar het fragment: 
De uitvaart van George Floyd, de zwarte arrestant die stierf door politiegeweld in de Verenigde Staten, ligt inmiddels al ruim anderhalve maand achter ons. Het was voor de Protestantse Kerk in Nederland even goed zoeken of zij ook een duit in het zakje konden doen, maar afgelopen week was in Trouw te lezen dat ook de PKN nu een eigen straatje schoon kan vegen. Wat was het geval? Welnu, in het Nieuwe Liedboek staat het woord ‘neger’. Je moet goed zoeken, maar het staat in het 19de couplet, inderdaad, het 19de( (!) couplet van het lied “Jeruzalem, mijn Vaderstad.” Dat lied is gedicht door de in 2010 overleden dichter Willem Barnard. Nu kende ik Barnard niet persoonlijk, maar heb wel veel van zijn boeken, kerkliederen en gedichten in de kast staan, en daaruit maak ik niet op dat hij een hekel had aan zwarten, of met een woest wit superioriteitsgevoel dagelijks zijn tanden in een moorkop zette. Integendeel, zou ik denken.
Het lied “Jeruzalem, mijn Vaderstad” gaat over allerlei volken en mensen die optrekken naar het hemelse Jeruzalem. Couplet 19 klinkt dan zo: “de negers met hun loftrompet / de Joden met hun ster / wie arm is, achteropgezet / de vromen van oudsher”. Tom Mikkers, remonstrants predikant, had in de krant zijn mening al snel klaar. ‘Verhuld racisme’, zo luidde zijn oordeel. Ook migrantenkerken vinden het woord ‘neger’ niet meer van deze tijd. Je zou zeggen: dan sla je bij het zingen dit negentiende couplet gewoon over. Vergelijk het met het voetbalpraatprogramma Veronica Inside met Gijp en Derksen: er zit een knop op je afstandsbediening; je hoéft er niet naar te kijken en je te ergeren. Persoonlijk heb ik dit bewuste lied in mijn negenjaar durende loopbaan nog nooit in een kerk laten zingen, niet omdat ik me er ongemakkelijk bij voel, maar vooral omdat de laatste zin qua zang niet lekker loopt. Maar zo simpel werkt het niet in kerkelijke kringen, en omdat de PKN nu eenmaal graag mensen behaagt (ze zouden nog weleens lid kunnen worden!) wordt het de term ‘neger’ nu waarschijnlijk geschrapt bij de eerstvolgende herdruk. Je zou denken dat mensen ook aanstoot nemen aan de zin “de Joden met hun ster”. Ik krijg persoonlijk dan al snel oorlogs-associaties, maar God zij dank is het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap minder snel met hun conclusies. Zij willen eerst weten wat die bewuste zin precies betekent voordat ze iets gaan roepen. Ze zeggen ook niet bij voorbaat dat het veranderd moet worden. Daar zouden we als kerk een voorbeeld aan kunnen nemen, maar trek een willekeurige streep op straat en de gemiddelde dominee gaat als eerste roeptoeterend aan de goede kant staan. Dat de kerk in Nederland daarmee een witte, vergrijsde, gelijkvormige massa is geworden zonder enige maatschappelijke relevantie en waar intern alleen nog maar fundamenteel over homoseksualiteit wordt gedebatteerd, dat zij dan maar zo. Maar de harde waarheid is dat de kerk zowel de SP- arbeiders aan de linkerkant en de conservatieve Wilders-stemmers aan de rechterkant al jaren geleden is kwijtgeraakt.
Met het schrappen van een woord in een liedtekst die het gros van de Nederlanders toch niet kent, ben je er niet. Het lost niets op: je wordt er als kerk geen beter instituut van, en racisme ga je er niet mee tegen. Op diezelfde wijze reageerde oud-president Barack Obama ook op alle demonstranten die standbeelden van vermeende racisten omver trokken en op sociale media wild tekeer gingen om maar vooral aan anderen te laten zien dat zij wél deugden. Ieder mens maakt fouten en heeft zijn of haar schaduwkant, zei Obama. Anderen alleen maar veroordelen of boycotten om wat ze zeggen of doen helpt volgens hem het gesprek niet verder. Als kerk kun je er ook simpeler naar kijken: om nog even terug te komen op de uitvaart van George Floyd, de dienstdoende dominee daar was de zwarte mensenrechtenactivist annex prediker Al Sharpton. Sharpton zei dat je als gelovige niet zo hysterisch moet doen over racisme en huidskleur, ook niet als je als kerk heel deugdzaam wil zijn. Van een kerk mag je wel wat meer verwachten, vind hij. De moord op Floyd was volgens Sharpton namelijk niet kwaad omdat het een daad van racisme was, maar een daad van onrechtvaardigheid. Er was onrecht geschiedt en dáár moet de kerk tegen in het verweer komen. Dat gaat verder dan huidskleur, dat gaat verder dan overtuiging of mening. En de Bijbel zegt vrij weinig over racisme, maar des te meer over rechtvaardigheid. Juist dát geloof, het geloof in een God die rechtvaardig is, kan mensen écht in beweging zetten, kijk naar Al Sharpton of naar diens leermeester Martin Luther King. Ook King zag het racisme in de Verenigde Staten eerst en vooral als onrecht, en daar had hij vanuit zijn geloof goede gronden voor om tegen in verzet te komen. Ik hoop dat de Nederlandse kerk ooit weer een écht veilige plek mag zijn, een plek zonder onderscheid, dus een plek voor homo’s én homofoben, voor wit én zwart, voor progressief links én behoudend rechts, voor subsidietrekkers én grote graaiers, voor multiculti én racist. In zo’n veilige omgeving leer je met elkaar om te gaan, leer je dat die ander een waarde heeft ook al denkt hij of zij anders dan jij, of ziet ‘ie er anders uit. Dat gaat botsen en schuren en knetteren, net zoals het dat in de echte wereld doet. Maar in de kerk ben je eerst en vooral een kind van God, geliefd en gewild, niet om wat je doet of wat je denkt, maar om wie je bent. En de ander dus ook. Dát is in de kerk de ware betekenis van broeders en zusters. En in zo’n kerk en zo’n sfeer komt de gedachte dan wellicht vanzelf op: “dat woord neger, als iemand daar serieus last van heeft, dan zing ik het gewoon niet”. Maar die keuze is pas echt waardevol als ‘ie niet wordt opgelegd, maar als je er zelf toe besluit. En dat is dan weer, hoe relevant kan je zijn als kerk, vooral een kwestie van vertrouwen.
De uitvaart van George Floyd, de zwarte arrestant die stierf door politiegeweld in de Verenigde Staten, ligt inmiddels al ruim anderhalve maand achter ons. Het was voor de Protestantse Kerk in Nederland even goed zoeken of zij ook een duit in het zakje konden doen, maar afgelopen week was in Trouw te lezen dat ook de PKN nu een eigen straatje schoon kan vegen. Wat was het geval? Welnu, in het Nieuwe Liedboek staat het woord ‘neger’. Je moet goed zoeken, maar het staat in het 19de couplet, inderdaad, het 19de( (!) couplet van het lied “Jeruzalem, mijn Vaderstad.” Dat lied is gedicht door de in 2010 overleden dichter Willem Barnard. Nu kende ik Barnard niet persoonlijk, maar heb wel veel van zijn boeken, kerkliederen en gedichten in de kast staan, en daaruit maak ik niet op dat hij een hekel had aan zwarten, of met een woest wit superioriteitsgevoel dagelijks zijn tanden in een moorkop zette. Integendeel, zou ik denken.
Het lied “Jeruzalem, mijn Vaderstad” gaat over allerlei volken en mensen die optrekken naar het hemelse Jeruzalem. Couplet 19 klinkt dan zo: “de negers met hun loftrompet / de Joden met hun ster / wie arm is, achteropgezet / de vromen van oudsher”. Tom Mikkers, remonstrants predikant, had in de krant zijn mening al snel klaar. ‘Verhuld racisme’, zo luidde zijn oordeel. Ook migrantenkerken vinden het woord ‘neger’ niet meer van deze tijd. Je zou zeggen: dan sla je bij het zingen dit negentiende couplet gewoon over. Vergelijk het met het voetbalpraatprogramma Veronica Inside met Gijp en Derksen: er zit een knop op je afstandsbediening; je hoéft er niet naar te kijken en je te ergeren. Persoonlijk heb ik dit bewuste lied in mijn negenjaar durende loopbaan nog nooit in een kerk laten zingen, niet omdat ik me er ongemakkelijk bij voel, maar vooral omdat de laatste zin qua zang niet lekker loopt. Maar zo simpel werkt het niet in kerkelijke kringen, en omdat de PKN nu eenmaal graag mensen behaagt (ze zouden nog weleens lid kunnen worden!) wordt het de term ‘neger’ nu waarschijnlijk geschrapt bij de eerstvolgende herdruk. Je zou denken dat mensen ook aanstoot nemen aan de zin “de Joden met hun ster”. Ik krijg persoonlijk dan al snel oorlogs-associaties, maar God zij dank is het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap minder snel met hun conclusies. Zij willen eerst weten wat die bewuste zin precies betekent voordat ze iets gaan roepen. Ze zeggen ook niet bij voorbaat dat het veranderd moet worden. Daar zouden we als kerk een voorbeeld aan kunnen nemen, maar trek een willekeurige streep op straat en de gemiddelde dominee gaat als eerste roeptoeterend aan de goede kant staan. Dat de kerk in Nederland daarmee een witte, vergrijsde, gelijkvormige massa is geworden zonder enige maatschappelijke relevantie en waar intern alleen nog maar fundamenteel over homoseksualiteit wordt gedebatteerd, dat zij dan maar zo. Maar de harde waarheid is dat de kerk zowel de SP- arbeiders aan de linkerkant en de conservatieve Wilders-stemmers aan de rechterkant al jaren geleden is kwijtgeraakt.
Met het schrappen van een woord in een liedtekst die het gros van de Nederlanders toch niet kent, ben je er niet. Het lost niets op: je wordt er als kerk geen beter instituut van, en racisme ga je er niet mee tegen. Op diezelfde wijze reageerde oud-president Barack Obama ook op alle demonstranten die standbeelden van vermeende racisten omver trokken en op sociale media wild tekeer gingen om maar vooral aan anderen te laten zien dat zij wél deugden. Ieder mens maakt fouten en heeft zijn of haar schaduwkant, zei Obama. Anderen alleen maar veroordelen of boycotten om wat ze zeggen of doen helpt volgens hem het gesprek niet verder. Als kerk kun je er ook simpeler naar kijken: om nog even terug te komen op de uitvaart van George Floyd, de dienstdoende dominee daar was de zwarte mensenrechtenactivist annex prediker Al Sharpton. Sharpton zei dat je als gelovige niet zo hysterisch moet doen over racisme en huidskleur, ook niet als je als kerk heel deugdzaam wil zijn. Van een kerk mag je wel wat meer verwachten, vind hij. De moord op Floyd was volgens Sharpton namelijk niet kwaad omdat het een daad van racisme was, maar een daad van onrechtvaardigheid. Er was onrecht geschiedt en dáár moet de kerk tegen in het verweer komen. Dat gaat verder dan huidskleur, dat gaat verder dan overtuiging of mening. En de Bijbel zegt vrij weinig over racisme, maar des te meer over rechtvaardigheid. Juist dát geloof, het geloof in een God die rechtvaardig is, kan mensen écht in beweging zetten, kijk naar Al Sharpton of naar diens leermeester Martin Luther King. Ook King zag het racisme in de Verenigde Staten eerst en vooral als onrecht, en daar had hij vanuit zijn geloof goede gronden voor om tegen in verzet te komen. Ik hoop dat de Nederlandse kerk ooit weer een écht veilige plek mag zijn, een plek zonder onderscheid, dus een plek voor homo’s én homofoben, voor wit én zwart, voor progressief links én behoudend rechts, voor subsidietrekkers én grote graaiers, voor multiculti én racist. In zo’n veilige omgeving leer je met elkaar om te gaan, leer je dat die ander een waarde heeft ook al denkt hij of zij anders dan jij, of ziet ‘ie er anders uit. Dat gaat botsen en schuren en knetteren, net zoals het dat in de echte wereld doet. Maar in de kerk ben je eerst en vooral een kind van God, geliefd en gewild, niet om wat je doet of wat je denkt, maar om wie je bent. En de ander dus ook. Dát is in de kerk de ware betekenis van broeders en zusters. En in zo’n kerk en zo’n sfeer komt de gedachte dan wellicht vanzelf op: “dat woord neger, als iemand daar serieus last van heeft, dan zing ik het gewoon niet”. Maar die keuze is pas echt waardevol als ‘ie niet wordt opgelegd, maar als je er zelf toe besluit. En dat is dan weer, hoe relevant kan je zijn als kerk, vooral een kwestie van vertrouwen.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!