Jonge historica (22) berekent inwoneraantal van Gelderland vanaf de prehistorie

Rozemarijn werkt als junior-onderzoeker aan het Verhaal van Gelderland. In 2022 moet iedereen dit overkoepelende overzichtswerk over de Gelderse geschiedenis kunnen raadplegen.

Rozemarijn laat in het Gelders Archief twee grote boekwerken uit 1849 zien. “Vanaf deze periode is het makkelijk. De overheid hield in grote tabellen van alles bij over de bevolking. Dat gebeurde bij voorkeur per gemeente en per wijk.”

Eind negentiende eeuw telde de provincie Gelderland ongeveer een half miljoen inwoners. Die aantallen zijn nauwkeurig onderzocht. Maar hoe zat dat in de middeleeuwen? Rozemarijn legt de dikke boeken uit de negentiende eeuw weg en pakt een kleiner boekje. Op de kaft staat in lastig leesbare letters: Rekeningen van de eerste pondschattingen van de Veluwe in 1492.

“Dit is een soort belastingregister,” legt ze uit. “Dat is het probleem in de middeleeuwen. Er zijn wel tellingen, maar die gaan niet over de bevolking zelf. En dan moet ik proberen uit te vissen wat dat zegt over het aantal inwoners.”

In het boekje van de pondschattingen staat per plaats hoeveel inwoners belasting moesten betalen. Dat waren in Ermelo 77 belastingplichtigen in 1492. Rozemarijn gaat rekenen. “Een huishouden op het platteland bestond zeker uit vijf gezinsleden. Alleen het hoofd van het huishouden was belastingplichtig. Dat betekent dat Ermelo in 1492 ongeveer 77 x 5 = 375 inwoners had. In het hertogdom Gelre waren rond 1500 ongeveer 140.000 inwoners. Dat was inclusief het kwartier van Roermond.”

Na de prehistorie duikt Rozemarijn nog verder de geschiedenis is. “In de Romeinse tijd was Gelderland relatief dichtbevolkt. Er woonden toen naar schatting 70.000 mensen in Gelderland, vooral in het Rivierengebied.”

Voor de prehistorie kijkt Rozemarijn naar de archeologie. “Ik kijk dan hoeveel nederzettingen er geweest moeten zijn en hoeveel mensen in een boerderij kunnen hebben gewoond. In het jaar 1000 voor Christus maak ik een voorzichtige schatting van 10.000 inwoners in Gelderland. Meer is er voorlopig niet van te maken. Maar dan is het een feest als je, op basis van je onderzoek, toch een getal kan produceren. Ik ben al blij als er een schatting is.”

Samen met de andere twee junior-onderzoekers Veerle Driessen (24) en Steven Verhoeven (25) vertelt Rozemarijn Moes aanstaande zaterdag 1 augustus over haar onderzoek en haar liefde voor geschiedenis. Dat doen ze in de programma's Zin in Zaterdag en De Hoop op Zaterdag tussen 07.00 uur en 12.00 uur.