Nieuws

Justin pleegde zelfmoord in een winkelcentrum: 'Ze hebben hem in de steek gelaten'

Monique van Wieringen (inzet Justin).
Monique van Wieringen (inzet Justin). © Omroep Gelderland
APELDOORN - Justin is dood. Vijf dagen voor zijn twintigste verjaardag maakte de jongen uit Apeldoorn met autisme en adhd een einde aan zijn leven. De zorg voor hem was prima geregeld toen hij minderjarig was. Toen werd hij 18 en werd alles anders. In zijn laatste jaar kampte Justin met psychoses. Zijn laatste psychose leidde tot zijn dood. "Met goede hulp had Justin nog geleefd."
In Apeldoorn zijn de voorbije twaalf maanden drie jongeren door zelfdoding overleden. De zoon van Monique van Wieringen is een van hen. Ze wil 3,5 maand na zijn overlijden haar verhaal doen, maar vooral haar zoon een stem geven.
"Justin is vastgelopen in de overgang van geestelijke gezondheidszorg voor minderjarigen naar zorg voor volwassenen", zegt Monique. "De behandelaar met wie hij het goed had, mocht niet meer komen toen hij 18 was."
Bekijk het interview met Monique van Wieringen. De tekst gaat daaronder verder.
Justin pleegde zelfmoord: 'Ze hebben hem in de steek gelaten'
Een zoektocht naar passende hulp voor de voor de wet volwassen jongen met autisme en adhd eindigt op 27 februari in de dood van Justin, vijf dagen voor zijn verjaardag. Hij maakt die dag een einde aan zijn leven in een Apeldoorns winkelcentrum, terwijl publiek aan het shoppen is. Monique: "Moeders, vaders, kinderen, opa's en oma's. Voor hetzelfde geld was hij op iemand terechtgekomen."

'Ze doen toch niet wat ze zeggen'

Monique van Wieringen en haar dochter.
Monique van Wieringen en haar dochter. © Omroep Gelderland
Haar zoon ging de maanden ervoor van afwijzing naar afwijzing. "Hij mocht niet eens op intake komen, had op een gegeven moment geen zin meer. 'Ze doen toch niet wat ze zeggen, ze gaan me niet helpen', zei hij op een gegeven moment. De ene instelling had onvoldoende kennis van autisme, een andere van psychiatrische klachten. We hebben het overal geprobeerd, ook bij de crisisdienst. Er was geen enkele instantie die haar verantwoordelijkheid wilde nemen. Ik heb brieven gestuurd, naar zijn mentor, naar zijn psychiater. Help mijn kind, want hij doet zichzelf wat aan in een psychose. De instanties hebben mijn zoon in de steek gelaten. Ze hebben óns in de steek gelaten."
Grootste stijgingen onder suïcides door jongeren in Gelderland
Jeugdpsychiater Jan Meerdinkveldboom
Jan Meerdinkveldboom is niet-praktiserend jeugdpsychiater en eerste auteur van het Handboek suïcidaal gedrag bij jongeren. Het aantal jongeren dat sterft door suïcide is al decennia stabiel, zegt hij. "Het jaar 2017 vormt een uitzondering. Toen was er een toename van dertig zelfdodingen onder jongeren tot 20 jaar."
Daar kwam tot nu toe geen eenduidige verklaring voor. "Het enige dat opvallend was, was dat de grootste stijgingen van het aantal suïcides onder jongeren was te zien in Gelderland en Noord-Brabant."
Justin met zijn zus.
Justin met zijn zus. © privécollectie familie Van Wieringen
Jongeren met psychische problemen krijgen hulp vanuit de Jeugdwet. Die wet is gericht op de bescherming van jongeren tot 18 jaar en regelt preventie, hulp en ondersteuning aan hen en hun ouders. Als een jongere 18 wordt, dan is de zorg geregeld in andere wetten, zoals de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo), de Wet Langdurige Zorg (Wlz) of de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Justins dood had voorkomen kunnen worden, vindt Monique. "Als de psychiater had aangeklopt bij de crisisdienst en had gezegd: 'ik heb hier een jongen die nú opgenomen moet worden', dan had Justin nog geleefd. Maar de crisisdienst stuurde de psychiater door naar de gemeente Apeldoorn en die wist ook niet wat ze moest doen. Justin was daar de dupe van."
Zorg vanuit de Wmo, Wlz of Zvw is voornamelijk op vrijwillige basis, legt een woordvoerder van de gemeente Apeldoorn uit. "Voor behandeling is motivatie een belangrijk uitgangspunt. Dit is een belangrijk verschil met de Jeugdwet, die professionals ook mogelijkheden biedt om zorg in te zetten als een jongere dat niet wil, maar wanneer dit wel nodig is om hem of haar te beschermen."

'Betrek de ouders bij de zorg'

De vertrouwensband met een hulpverlener is essentieel, vertelt jeugdpsychiater Meerdinkveldboom. "Hoe beter het contact is tussen de hulpverlener en de suïcidale jongere, hoe groter de kans is dat dit preventief werkt. En of die jongeren het nu leuk vinden of niet, betrek daar de ouders bij. Iedere jongere heeft belang bij een goed contact met zijn of haar ouders."
Bekijk het interview met Jan Meerdinkveldboom. De tekst gaat daaronder verder.
Jeugdpsychiater: 'Wegsturen suïcidale jongeren bevestigt hun zelfbeeld'
Suïcidale adolescenten worden vaak volwassener ingeschat dan ze eigenlijk zijn, zegt Meerdinkveldboom stellig. "Als je al jaren problemen hebt, dan ben je achtergebleven in je sociale en emotionele ontwikkeling."
"Kom je vanwege het bereiken van de volwassen leeftijd bij een andere hulpverlener terecht, moet je helemaal opnieuw beginnen aan een vertrouwensrelatie. De zorg voor kinderen tot 18 jaar is een verantwoordelijkheid van gemeenten. Die stellen contracten op met instellingen. Als je 18 wordt, dan val je onder de Zorgverzekeringswet en is het de vraag waar je terecht kunt." 
Jan Meerdinkveldboom.
Jan Meerdinkveldboom. © Omroep Gelderland
De jeugdpsychiater wil dat de geestelijke gezondheidszorg bij gemeenten wordt weggehaald en weer onder diezelfde Zvw komt te vallen.
Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) besloot eerder pleegzorg en opvang in een gezinshuis (die vallen allebei onder de Jeugdwet) ook mogelijk te maken voor kinderen ouder dan 18. Dat zegt een woordvoerster van het ministerie van VWS in reactie. "De minister heeft in 2018 onderzoek laten doen naar de ophoging van de leeftijdsgrens voor jongeren in de jeugdhulp en hierover de Tweede Kamer in december 2018 geïnformeerd. Er komen twee pilots voor zeer complexe specialistische zorg (zoals anorexia) om te kijken hoe de zorg verbeterd kan worden, ook als een jongere 18 wordt." 
Ze zeiden veel, maar deden niks
Moeder van Justin, Monique van WIeringen
Monique van Wieringen hoopt met heel haar hart dat de zorg voor jongeren zoals Justin wordt verlengd en niet stopt bij 18. "Bijvoorbeeld tot 23 jaar.  Kijk naar het individu, houd je niet te veel vast aan de regels. Schrap die harde grens van 18 jaar."
Haar zoon verloor na zijn achttiende het geloof in de hulpverlening, zegt de Apeldoornse. "Ze zeiden veel, maar deden niks. De crisisdienst zei zo vaak: we gaan je helpen. Een behandeling kan, medicatie kan. En bij het volgende gesprek zaten er weer vier nieuwe mensen en die zeiden weer heel wat anders."

'Hulp is vrijwillig en daarom complex'

De gemeente Apeldoorn laat weten dat de overgang van psychische zorg van minder- naar meerderjarigen 'al lange tijd onze aandacht heeft. Deze overgang is door de verschillende wetten complex'.
"Ons beleid is erop gericht om op tijd en zorgvuldig de overgang naar de ‘volwassen’ zorg te maken", zegt ze verder. "De Jeugdwet is gericht op bescherming en biedt professionals en gemeente meer mogelijkheden voor het inzetten van zorg. Ook als een jongere dit niet wil, maar de inzet nodig is om hem of haar te beschermen. De zorg gericht op volwassenen (18+) is altijd op vrijwillige basis en dat maakt het uiterst complex wanneer een jongere psychisch kwetsbaar is, maar dit soms zelf niet ziet of de zorg niet wil."

Gesprek met staatssecretaris Blokhuis

Begin september heeft Monique van Wieringen een gesprek met VWS-staatssecretaris Paul Blokhuis (wethouder in Apeldoorn voordat hij staatssecretaris werd).
Twee dagen na Justins overlijden schrijft ze een brief aan Blokhuis. Die toont in een antwoord zijn medeleven. Ook schrijft hij: "Van de gemeente Apeldoorn heb ik begrepen dat er een onderzoek wordt gestart. Ik waardeer het enorm dat u aanbiedt om te helpen. Ik zou u graag willen uitnodigen op het ministerie als de uitkomsten van het onderzoek er zijn om deze te bespreken. Zodat we voor alle betrokkenen zo helder mogelijk krijgen wat er in de toekomst beter kan en moet. Ik wens u van harte alle kracht en liefde toe bij het afscheid en bij alle dagen van verdriet die komen."
Voor zijn dood woonde Justin begeleid bij Miraya Welzijn, een instantie met twaalf cliënten. De instelling die 24 uur per dag zorg verleent wil niet reageren. "We hebben besloten het onderzoeksrapport af te wachten", zegt Miraya Welzijn.
Denk je aan suïcide na het lezen van dit artikel of het bekijken van het fragment? Praat erover, bel 113 of chat via www.113.nl.