Voor de boeren is er geen weg terug: 'We worden verdreven uit de samenleving'

Er zullen maar weinig boeren in Nederland zijn die zich de 1e oktober 2019 niet meer zullen herinneren. Op die dag trekken duizenden boeren op hun tractoren naar het Malieveld in Den Haag om daar te protesteren tegen de voorgenomen stikstofmaatregelen van de regering. Het is een protest met 'de vijand' pontificaal in het vizier.

Want op het podium spreken niet alleen mensen die aan de kant van de protesterende boeren staan, ook uitgenodigd zijn landbouwminister Carola Schouten (ChristenUnie) en kamerlid Tjeerd de Groot (D66), die kort daarvoor een interview heeft gegeven aan het Algemeen Dagblad waarin hij heeft geroepen dat het noodzakelijk is dat Nederland zijn veestapel gaat halveren, vanwege de stikstofproblematiek.

Vooral die laatste opmerking komt hem op een stevig boe-geroep te staan en nadat hij enige woorden heeft gesproken haalt medeorganisator, Bart Kemp (Agractie), een schapenhouder uit Ede, hem de microfoon uit de hand. Nu, acht maanden later, staande op zijn erf, begrijpt hij zijn handelen nog steeds heel goed: “Het Malieveld was geen plek voor Tjeerd om zijn punt te scoren. Het Malieveld was die dag voor de boeren."

Tjeerd De Groot zelf, in gesprek met Omroep Gelderland op een zonnig Malieveld in Den Haag, kort voordat hij naar een debat met de landbouwminister moet: "Het was bepaald geen pretje om duizenden boeren met hun rug gericht naar mij te zien protesteren, terwijl ze hun middenvinger opstaken. Wat ze alleen nooit begrepen hebben is dat ik aan hun kant sta. Ik kom ook uit dezelfde bedrijfstak, ben alleen van mening dat de organisatie van de landbouwsector teveel uit haar krachten is gegroeid."

Er zijn in Den Haag volop leden van de pas opgerichte Farmers Defence Force aanwezig. Ze zijn te herkennen aan de blauwe vlaggen met twee geelkleurige mestvorken. "De boeren zijn door de politie in de steek gelaten die dag", zo klinkt het uit de mond van enkelen, verwijzend naar de tien uur durende bezetting door linkse actievoerders bij de varkenshouder in Boxtel. Sindsdien is de FDF-aanhang, via Whatsapp- en Facebook- en Telegram-groepen gegroeid als kool.

De boeren pikken het niet meer, dat is de teneur. Ze hebben al te lang regels van de overheid moeten volgen. Op diverse fora op social media als Facebook verhard de toon.

Het massale protest in Den Haag is niet alleen door de Farmers Defence Force georganiseerd. De protesten zijn een samenwerking tussen diverse boerenbelangen, die zich voor de gelegenheid hebben verenigd onder de naam Landbouw Collectief. De spreekwoordelijke leus waarmee dit collectief ten strijde trekt is: eenheid voor de boeren, alle neuzen een kant uit. De opzet is om als samenwerkende boerenpartijen met de overheid aan tafel te gaan zitten, om te komen tot plannen die de boerenbelangen niet langer in de weg zitten, maar juist dienen. Diverse proefballonnetjes bereiken de media. Ook schermt het collectief met 'onafhankelijk onderzoek' naar de stikstof-uitstoot door de landbouw.

Gedurende de drie maanden die volgen regent het boerenprotesten in het land. Filemeldingen met als aanleiding protesterende boeren op tractoren zijn aan de orde van de dag. Ook In Gelderland rijden ze rond. Eind november ontstaat er een controverse rondom het Steltkampsveld, een Natura2000-gebied bij Barchem, diep in de Achterhoek, waar Staatsbosbeheer dan is begonnen aan een grootscheepse bomenkap. Opdrachtgever is de provincie Gelderland. Doel is stikstofvermindering door aanleg van een ‘divers’ heidelandschap.

Boeren uit de omgeving zijn hier woedend over. De geplande grondwaterverhoging bedreigt hun eigen ondernemingen. Veertig trekkers rijden op 21 november naar het terrein waar zich dan een aantal medewerkers van Staatsbosbeheer bevinden en ook de aannemer die de bomen moet kappen. Die trekkers rijden eerst een rondje om het genoemde terrein, om daarna met ronkende dieselmotoren recht op de medewerkers van Staatsbosbeheer af te koersen.

De betrokkenen zullen het later 'intimiderend' noemen en even is er een moment overwogen om aangifte te doen. Dat daar van wordt afgezien is omdat er al vrij snel toch een goede inhoudelijke discussie met de boeren volgt, die nog eens wordt voortgezet tijdens een inloopavond enkele dagen later.

De activiteiten op het Steltkampsveld zullen enge tijd stilliggen, maar worden in december 2019 weer hervat. Staatsbosbeheer wil ondanks het goede gesprek van destijds, nu niet reageren op de protesten die medewerkers, zoals aangegeven, de stuipen op het lijf jaagden. Het argument luidt dat het niet de bedoeling kan zijn de boeren opnieuw tegen de haren in te strijken.

Wie wel wil reageren is provinciaal landbouw-gedeputeerde Peter Drenth. Lachend herinnert hij zich, sprekend op een landgoed bij Arnhem, waar hij is voor een werkbezoek, hoe de boeren ook het provinciehuis hadden omsingeld. "Niemand kon toen nog naar binnen of naar buiten. Maar verder was het een prima protest hoor." Hij stelt destijds met de boeren een goede afspraak te hebben gemaakt: "Als ze weer willen demonstreren, kom dan eerst naar mij."

Drenth staat voor een eigen aanpak die op punten best mag afwijken van andere provincies, waar op sommige punten tractorprotesten zijn verboden: ''Laten we spreken van een Gelderse aanpak. En daarmee doel ik op het gegeven dat we altijd proberen met elkaar in gesprek te blijven."

Medio december dreigen er protestacties bij supermarkten en distributiecentra, zoals het grote expeditiecentrum van Albert Heijn in Geldermalsen. Het nieuws slaat in als een bom, zo kort op de feestdagen. De boeren - onder leiding van Farmers Defence Force-woordvoerder Mark van den Oever, hebben dan aangekondigd de toegang tot diverse distributiecentra en supermarkten te blokkeren, waaronder ook het grote expeditiecentrum van Albert Heijn in Geldermalsen.

Reden is dat de boeren - volgens eigen zeggen - aan het kortste eind trekken bij de verdeling tussen binnenlandse- en buitenlandse producten, zeker nu ze in Nederland geteisterd worden door stikstofregelgeving. Doel is, zo stelt FDF’s Van den Oever, om Nederland te laten voelen wat onze landgenoten tijdens de hongerwinter hebben gevoeld.

In een memo gericht aan de FDF-aanhangers schrijft hij: ‘In de winter 2019/2020 is het 75 jaar geleden dat we een hongerwinter hadden. Dat de boer de meest gewaardeerde  burger was die deelde van het weinige eten wat hij had.' (...) 'Hoeveel kan een mens vergeten in 75 jaar blijkt wel uit de huidige houding ten opzichte van de boer. Hardop denkend vraag ik me af of het geheugen van Nederland opgefrist moet worden.’ (…) ‘Anno 2019 is het tijd dat we deze klimaatsalafisten een halt toe roepen. Door hun geheugen wat op te frissen. Hen er op te wijzen wat het belang van goed, gezond voedsel is. Want wat als er een kinkje in de kabel komt? We gaan het beleven. Binnenkort.'

Het is taal die er niet om ligt. En die Marc Jansen, directeur van het Centraal Bureau voor Levensmiddelen en Handel - de brancheorganisatie voor supermarkten - volledig in het verkeerde keelgat schiet. Na overleg met belanghebbende partijen besluit hij een kort geding aan te spannen bij de rechtbank in Lelystad. Hij kijkt terug vanuit zijn kantoor in Leidschendam: "Aanvankelijk had ik wel sympathie voor de boeren en hun protest. Maar dit ging echt te ver. Je kunt de consument niet de dupe maken van beleid dat je niet aanstaat. Kerstmis stond nota bene voor de deur.”

Jansen stapt naar de rechter om de plannen van de FDF te kunnen dwarsbomen. En wint. De Farmer Defence Force mag distributiecentra niet platleggen. Gewoon demonstreren bij diezelfde locaties is nog niet verboden.

Van den Oever haalt vervolgens het landelijk nieuws als hij de bovengenoemde teksten nog eens probeert te verhelderen. De boeren zijn te vergelijken met de Joden die in de Tweede Wereldoorlog de holocaust hebben ondergaan. Ook zij worden van hun land verdreven. Het komt hem op massale kritiek te staan, ook binnen eigen gelederen.

Maar er zijn er ook die het voor hem opnemen, zoals Thijs Wieggers, Farmer Defence Forcer uit de Achterhoek, die op 7 juni dit jaar aanwezig is bij een protest bij Nijmegen, waar Omroep Gelderland een debat filmt tussen boeren en stikstofactivist Johan Vollenbroek. Wieggers: "Mark drukte zich misschien ongelukkig uit. Maar ik sta achter het idee dat hij naar voren bracht: dat wij boeren hier gewoon niet meer welkom zijn.”