Autoriteiten hielden kind bewust bij ongehuwde moeder weg

Moeders die wilden terugkomen op het besluit om hun kind af te staan, hadden daar in principe het recht toe. Maar in de praktijk maakte het opgetuigde systeem met raden voor kinderbescherming, tehuizen en voogdijraden dat hen soms moeilijk of zelfs onmogelijk. 

Omroep Gelderland en Trouw deden archiefonderzoek naar afstand en adoptie tussen 1956 en 1984, toen zo'n 15.000 kinderen van ongehuwde moeders werden afgestaan en geadopteerd. 

Uit het onderzoek blijkt dat sommige moeders te horen kregen dat hun kind al naar een pleeggezin was gebracht, terwijl het nog in een tehuis verbleef. Ook werden kinderen snel weggebracht als de biologische moeder zich meldde. Zo werd Hans van Rijssel toen hij 3 jaar oud was door de Kinderbescherming naar een pleeggezin gebracht, vijf dagen vóór zijn ongehuwde moeder hem uit het tehuis zou ophalen.

Zie ook: Het verhaal van Hans van Rijssel op de speciale website van Trouw.

Er lijkt organisaties veel aan gelegen te zijn geweest om een mistgordijn op te trekken. Zo besprak de werkgroep afstandszaken, die zich met adoptie bezighield, in 1964 expliciet dat het 'uiteraard' beter was om de moeder niet te laten weten waar hun kind was.

Een andere organisatie huldigde het standpunt: 'hoe minder gegevens hoe beter het is' (...), 'om te voorkomen, dat de moeder het kind in een impuls gaat bezoeken, waar zij later spijt zal hebben.'

In Oosterbeek stond één van de grootste en modernste tehuizen waar ongehuwde moeders bevielen van hun kind. Vóór de bevalling werd al met hen gesproken over afstand doen. Daarna werd het kind vaak in een pleeggezin geplaatst, en na enige tijd werd het officieel geadopteerd. Lees Trudy's hele verhaal hier. 

Volgens de wet kon de ongehuwde moeder tot die officiële adoptie nog terugkomen op haar besluit van afstand doen. Maar in praktijk werd dit niet wenselijk geacht of zelfs bewust tegengehouden. 

Zoals bij Trudy Scheele-Gertsen uit Epe, die vroeger in Huissen woonde en beviel in de Paulastichting in Oosterbeek. Trudy besloot volgens haar dossier eerst tot afstand, maar kwam daar later op terug. Toch kreeg ze haar zoon niet mee. 

Organisaties hadden verschillende manieren om te voorkomen dat een ongehuwde moeder haar kind ophaalde. Zo werd een 'voogdijvereniging' ingezet als tussenpartij: door de moeder vervroegd uit de voogdij te zetten, had zij minder rechten en kon zij later moeilijker terugkomen op haar besluit. 

Een andere manier was haar een 'afstandsverklaring' te laten tekenen of een 'akte van berusting'. Veel Raden voor de Kinderbescherming deden dit, om de suggestie te wekken dat adoptie een feit was. Juridisch had die verklaring geen waarde, maar dat wisten de meeste moeders niet. Een kinderrechter noemde deze praktijk later een 'hardnekkig, tegen de wet ingaand gebruik'. 

Waarom dit gebeurde en op welke schaal is niet duidelijk. Wel duidelijk is dat het plaatsvond in een tijd waarin ongehuwd moederschap een schande was en men dat zag als een gevaar voor de samenleving. Ook lijkt het systeem van afstand en adoptie vooral gericht op de belangen van pleegouders, blijkt uit het onderzoek van Trouw en Omroep Gelderland.

Op dit moment loopt er ook een overheidsonderzoek naar afstand, adoptie en de rol van de staat, uitgevoerd door het Verweij Jonker Instituut. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie, verantwoordelijk voor de Kinderbescherming, wil dit onderzoek afwachten en daarom nog niet inhoudelijk reageren.

Omroep Gelderland deed in samenwerking met Trouw onderzoek naar adopties en afstand tussen 1956 en 1984. Waarom we dit deden? Dat leest u hier. Komende week zijn alle verhalen te lezen op: www.omroepgelderland.nl/adoptie en www.trouw.nl/adoptie. 

Wilt u reageren? Mail dan uw verhaal naar jterpstra@gld.nl

Wilt u niet langer wachten? Luister dan naar de podcast die dagblad Trouw maakte met de journalisten achter dit onderzoek.