'Poort wijd opengezet', er is onvoldoende grip op zorguitgaven

De VNG deed in Arnhem onderzoek om de grip op de uitgaven binnen het sociaal domein te verbeteren. Deze vormen een probleem binnen de gemeente. Het sociaal domein omvat onder meer asielzaken, zorg, armoede, onderwijs en werk en inkomen. Met name jeugdzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vormen de afgelopen jaren in financiële zin een struikelblok. Vanwege de omvang van de problematiek in Arnhem is ze de eerste grote gemeente die de VNG onderzocht.

De mate waarin Arnhem grip heeft over haar uitgaven is beperkt, concluderen de onderzoekers. De gemeente wordt een gebrek aan visie verweten, die bovendien sinds 2013 al niet is bijgesteld. Hierdoor is de 'poort wijd opengezet' en hebben professionals en aanbieders 'relatief veel vrijheid gekregen'. 'Doen wat nodig is', luidt het devies.

Samenhang binnen het sociaal domein wordt gemist. Er wordt gedacht in de hokjes van 'oude kolommen' als zorg en bijstand en er wordt niet geprobeerd deze scheiding te overbruggen, ziet het VNG. Ook wordt een vertaling van visie naar meetbare uitgangspunten gemist, waardoor deze niet in de praktijk wordt gebracht.

De gemeente heeft inmiddels maatregelen aangekondigd die in de kern onderdelen bevatten van de logische vervolgstappen, menen de onderzoekers. Motieven en drijfveren zouden daarbij 'sterk financieel van aard' zijn. Maar een 'breed doordacht en gedragen verhaal' vraagt nog om aanscherping en aanvulling. De uitvoering van deze stappen zou bovendien worden bemoeilijkt door het ontbreken van een naar de praktijk vertaalde visie, goede data en de mogelijkheden tot monitoring.

Er is momenteel weinig sturing vanuit de gemeente, zowel binnen de eigen organisatie als richting aanbieders. Wijkteams die verantwoordelijk zijn voor het budget zouden bij overschrijding eerder aan de bel moeten trekken, valt op te maken uit het rapport.

‘Doen wat nodig is’ betekent ook ‘niet doen wat niet nodig is’, stellen de onderzoekers. De gemeente zou daarom duidelijke uitspraken moeten doen over de kosten die ze bereid is te maken, met oog voor actuele ontwikkelingen. Ook wordt geadviseerd te prioriteren in de meest ongewenste overschrijdingen.

Omdat het sociaal domein breed is, zijn er vier verschillende wethouders bij betrokken. Zij laten in een reactie weten de analyse van de VNG te herkennen. De bestuurders geven aan 'al lange tijd' de grote maatschappelijke opgaven als armoede en schulden te kennen. Evenals onder meer het grote aantal bijstandsgerechtigden in de Rijnstad, jongeren die uitvallen en overlast in wijken. De opgave zou 'een stuk complexer dan voorzien' zijn. De gemeente zegt met de aanbevelingen uit het rapport aan de slag te willen gaan.