Nieuws
'De pijn van de vrijheid', Sallo van Gelder wordt gescheiden van ouders maar ziet ze terug
AALTEN - Als de moeder van Sallo van Gelder in maart 1945 een Duitse soldaat voorbij ziet komen met aan één voet een klomp en aan de ander een schoen weet ze hoe laat het is. Niet veel later trekken de Canadezen Aalten binnen en wordt Aalten bevrijd. Ook de familie gaat dan voor het eerst sinds jaren het dorp weer in. Maar halverwege gaat moeder weer terug. Na alle ontberingen kan ze de vrijheid niet aan. Ze moet wekenlang wennen aan het idee zich weer vrij te kunnen bewegen. Het verhaal van de familie Van Gelder is te zien in ons programma '75 jaar vrijheid: in het spoor van de bevrijders', waarin we vandaag stilstaan bij de bevrijding van Aalten.
'Ga je mee de boer op?', vraagt vader Van Gelder in oktober 1942 aan zijn zoon Sallo. De Joodse veehandelaar is voorbereid. Hij is zijn huis aan de Stationsstraat in Aalten niet lang daarvoor kwijtgeraakt, geconfisqueerd door een NSB'er. Maar hij heeft al de nodige huisraad in veiligheid gebracht. Nu zijn familie nog.
De tekst gaat verder onder de foto.
Sallo samen met zijn moeder en zijn broer David in de Polstraat in Aalten. Foto: Sallo van Gelder
En natuurlijk gaat Sallo mee, dat doet hij wel vaker. Bij één van de boeren zegt zijn vader dat hij nog even naar de buren moet. Sallo kan niet mee want er loopt daar een gevaarlijke hond rond. Sallo wacht een hele dag, maar zijn vader komt niet terug.
Als boerin Te Lindert zegt dat hij wel bij hen kan blijven slapen, blijkt zijn koffertje met kleren al op de slaapkamer te staan. Van Gelder: 'Mijn ouders en broer David heb ik pas veel later teruggezien.' Die zitten op een ander onderduikadres, bij de familie Hiddink, waar helaas voor de kleine Sallo geen plek is.
Bekijk de video. De tekst gaat eronder verder.
Ontsnapping
Gescheiden van zijn ouders ontsnapt Sallo op wonderbaarlijke wijze aan een transport naar de vernietigingskampen. Hij wordt ontdekt op zijn onderduikadres in Barlo en naar Amsterdam gebracht. Daar wacht de kleine Sallo, dan zes jaar, eind augustus 1943 op het perron van het Centraal Station.
Honderden Joodse kinderen zijn er, in afwachting naar Westerbork te worden vervoerd. Sallo treuzelt, zijn gevoel zegt dat de treinreis verkeerd gaat aflopen. Dan wordt zijn aandacht getrokken door een non. 'Kruip onder mijn rok', zegt ze zachtjes. Eigenlijk zou ze een ander jochie oppikken, maar die kan ze niet vinden. Dan Sallo maar.
Tekst gaat verder onder de foto.
Foto: Sallo van Gelder
Ze is geen non, maar een verzetsstrijdster, blijkt later. Het tweetal komt ongehinderd langs Duitse soldaten met geweren en honden. Het lukt ze een plaatsje te vinden in de trein naar Arnhem, de plaats waar Sallo een paar uur eerder is vertrokken.
Na wat omzwervingen komt Sallo weer in Barlo terug, op zijn oude onderduikadres. Maar dat duurt niet lang. De situatie daar is niet langer veilig. En zo komt hij, na anderhalf jaar, toch weer bij zijn ouders terecht. Bij de familie Hiddink brengen ze de laatste oorlogsmaanden door en beleven daar nog benauwde momenten als de Duitsers weer eens langskomen en het gezin Van Gelder zich muisstil in de kleine, goed verscholen kelder verstopt.
Bevrijding
Wonder boven wonder overleeft de hele familie de oorlog. Die laatste dag van maart 1945 vergaapt de familie zich in Aalten aan alle onderduikers die uit alle hoeken en gaten tevoorschijn durven te komen. En aan NSB'ers en 'moffenmeiden' die ervan langs krijgen. Maar langzamerhand komt ook het besef dat van de andere joden uit Aalten bijna niemand terugkeert.
Zelf proberen ze hun huis aan de Stationsstraat weer terug te krijgen. Een vrouw doet open. Van Gelder: 'Vader zei: wij willen weer in ons huis. Die vrouw antwoordde, heb je dan nog een kamer voor me? Waarop de zoon van Hiddink zei: hadden jullie ook een kamertje voor de familie toen ze zich moesten verstoppen?' Ze krijgen hun huis terug maar Sallo's vader biedt de vrouw van de NSB'er nog drie weken lang onderdak.
De serie '75 jaar vrijheid: in het spoor van de bevrijders' is tot en met 30 april elke maandag, dinsdag, woensdag en donderdag om 17.35 uur te zien bij Omroep Gelderland. Kijk op gelderland.75jaarvrijheid.nl/route wanneer de uitzending over jouw woonplaats gaat.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!
