Helft Gelderse sportclubs negeert aanbevelingen tegen seksueel misbruik

‘We zijn een kleine club. Iedereen kent elkaar hier. Zoiets gebeurt niet bij ons.' Dit zijn enkele redenen die sportclubs geven waarom zij geen VOG van hun vrijwilligers vragen.

Precies twee jaar geleden kwam Commissie De Vries met aanbevelingen om misbruik in de sport tegen te gaan. De aanbeveling om een VOG aan vrijwilligers te vragen dient als eerste check om rotte appels bij clubs te weren. Iemand die door de rechter voor seksueel misbruik is veroordeeld kan namelijk geen VOG overleggen. Toch vraagt ruim de helft (52 procent) van de ondervraagde Gelderse sportverenigingen zo'n verklaring niet. 

Teleurstellend en naïef, vindt Marjan Olfers, hoogleraar sport en recht aan de Vrije Universiteit. 'Het grootste gevaar is dat je denkt: wij kennen elkaar, zoiets overkomt ons niet'. Het is volgens haar ook een kleine moeite, want de VOG is sinds 2016 gratis. Daarnaast is het bestuur van een amateurvereniging gewoon verantwoordelijk voor de veiligheid én aansprakelijk, zegt ze. 'Je kunt met de VOG een groot risico inperken. Een iemand kan enorm veel slachtoffers maken.'

Volgens het onderzoek van Commissie de Vries maakt een op de acht jonge sporters seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. In de rondgang van Omroep Gelderland zeiden 'slechts' twee benaderde verenigingen te maken te hebben gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag. In een geval kwam het tot een veroordeling. 

Omroep Gelderland hield een steekproef onder zestig Gelderse verenigingen verspreid door de provincie. Zo'n vijftien verschillende sportclubs werden benaderd, waaronder voetbal-, gymnastiek-, zwem-, korfbal-, volleybal- en handbalverenigingen. Daarvan bleek slechts 48 procent een VOG te vragen aan vrijwilligers die met minderjarigen werken. 

Wel heeft ongeveer twee derde (68 procent) van de clubs een onafhankelijke vertrouwenscontactpersoon aangesteld waar misstanden gemeld kunnen worden. Ook het aanstellen van zo'n vertrouwenscontactpersoon bij iedere club was een advies van Commissie de Vries. 

Opvallend is dat bij de grootste sport - voetbal - veel meer clubs een VOG verplicht stellen: 75 procent van de verenigingen heeft die verplichting, of is bijna zo ver.

Waarom geen VOG wordt gevraagd, verschilt per club. Vooral het vertrouwen in de eigen vrijwilliger blijkt groot. ‘Ik durf te beweren dat seksuele intimidatie en misbruik bij ons niet voorkomt’, zegt de voorzitter van een kleine basketbalvereniging. ‘We kennen iedereen, trainers zijn al jaren bekend. Mannelijke trainers komen niet in kleedkamers van meisjes.’

De voorzitter van een tennisvereniging zegt: 'Wij zijn een gezellige, nette vereniging zonder incidenten. Wij hebben hier niet zo veel aandacht voor.' De vereniging telt zo'n 900 leden, waarvan zeker 200 kinderen. Een andere tennisvereniging reageert: 'Wij doen geen slaapfeestjes, ofzo.' De voorzitter van weer een andere club reageert: 'Onze trainers waren vroeger kinderen van de club. Iedereen weet alles van elkaar. Ook de ouders zijn erg betrokken.' 

Die uitstraling, 'wij kennen elkaar', werkt juist averechts, zegt hoogleraar Olfers. 'Een melding doen van misbruik is al moeilijk, en zeker bij een bestuur dat een nauwe relatie heeft met een populaire trainer', zegt ze. 'Vaak hoor je achteraf dat die ene trainer juist zo aardig was, en dat niemand het had verwacht.'

Het is dan ook aan ouders om de druk op verenigingen op te voeren, zegt ze. 'Train je met kinderen? Dan moet je gewoon een VOG laten zien, dat moet overal de minimale eis worden', zegt ze. 

Clubs die de VOG-verklaring wél verplicht stelden, ondervonden soms weerstand. 'Oude trainers voelen zich op hun ziel getrapt, als we ze na twintig jaar vragen om zo’n papiertje te halen’, zegt vertrouwenscontactpersoon Robert Kamper van schaatsclub STW in Wageningen. De schaatsclub zette niettemin door. 'Zo’n VOG is geen garantie, maar je moet er alles aan doen om het te voorkomen.' 

Bij STW gebeurde de afgelopen jaren 'gelukkig niets' op gebied van seksueel grensoverschrijdend gebied, zegt Kamper. Maar ze zijn er alert op. 'Je slaat jezelf voor de kop als er iets gebeurt en je hebt het niet proberen te voorkomen', zegt hij.

Veel misbruik wordt volgens hoogleraar Olfers niet gemeld. Soms duurt het jaren voordat een sporter over het misbruik durft te praten. Dat zegt ook Renald Majoor, die als 12-jarige jeugdspeler werd misbruikt bij Vitesse.

Majoor lanceerde onlangs de stichting 'De Stilte Verbroken'. Daarmee ondersteunt hij slachtoffers. De afgelopen maand kreeg hij al drie sporters uit verschillende sporten die vertelden over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Majoor lanceert begin volgend jaar ook een lotgenotenplatform, om slachtoffers nog beter te kunnen ondersteunen.  

Omroep Gelderland selecteerde de meest beoefende sporten uit de regio. Daaronder vallen: voetbal, gymnastiek, zwemmen, korfbal, volleybal, roeien, judo, karate, hockey, atletiek, wielrennen, schaatsen, tennis, basketbal, paardensport en handbal. Verspreid over de provincie selecteerden we in totaal zestig clubs in die categorieën, daarbij werd rekening gehouden met de grootte van de sport. Daarop belden zij met de voorzitter of vertrouwenscontactpersoon. Het onderzoek is niet representatief, maar kan als een thermometer worden beschouwd. 

Vragen aan de voorzitters waren: 

1. Is een VOG verplicht voor vrijwilligers van uw club? (Antwoord: 48 procent wel, 52 procent niet) 
2. Heeft uw vereniging een vertrouwenspersoon aangesteld? (Antwoord: 68 procent wel, 32 procent niet)
3. Hebben leden van uw vereniging in de afgelopen twee jaar melding gemaakt van seksueel overschrijdend gedrag? (Antwoord: Twee clubs hadden iets mee gemaakt op het gebied van seksueel intimidatie/misbruik).

Tips of opmerkingen na dit verhaal? Mail naar research@gld.nl of jterpstra@gld.nl.