Dit team jaagt op drugsnetwerken: 'We trekken lijntjes tussen de namen'

Elke drugsdumping betekent een drugslab. En elk drugslab betekent dat er grondstoffen zijn vervoerd. Maar wie besturen de bestelbusjes? Wie brengen de grondstoffen naar de loods of schuur? Wie produceren vervolgens de synthetische drugs, en wie dumpen daarna het afval? Belangrijker nog: wie is de opdrachtgever? En welke personen bewegen zich rond dit netwerk? 

Dat is de puzzel die analisten van de politie, het RIEC, de belastingdienst, het Openbaar Ministerie en de Gelderse omgevingsdiensten samen leggen. Twee van die analisten zitten aan tafel in het Arnhemse politiebureau en doen hun verhaal. Beide willen strikt anoniem blijven.‘We hebben het over drugscriminaliteit’, zegt een analist. En dat kan levensgevaarlijk zijn.

Sinds begin 2018 werkt dit team van analisten in Gelderland samen. Hun samenstelling is landelijk uniek: ze komen allemaal van verschillende overheden, en werken normaal met hun eigen systemen en informatie. Maar hier werken ze aan één tafel, met hun laptops voor elkaar open geklapt.

Hun doel? Samen regionale drugsnetwerken in kaart brengen. Die criminele netwerken zijn breder dan Oost-Nederland, zegt een analist. ‘Wij kijken naar mensen uit Oost-Nederland die elders in de drugsproductie zitten, of mensen die het hier produceren.’ 

Hoe het team werkt, dat houden ze liever voor zichzelf. Wel kunnen ze iets over de samenwerking vertellen. Ziet de analist van de politie bijvoorbeeld een verdacht persoon die in een dure auto rijdt? Dan kan de analist van de belastingdienst opzoeken hoeveel inkomen die op papier heeft.

Is er een pand waar veel bedrijvigheid is, maar waar volgens de belastingdienst geen omzet wordt gedraaid? Dan kan de analist van de omgevingsdienst weer achterhalen wat voor bedrijf daar zou moeten zitten en of er wel vergunningen afgegeven zijn. 

Via Meld Misdaad Anoniem krijgen de analisten signalen van burgers binnen. Soms stuit een omgevingsdienst onverhoopt op een pand waar een drugslab zat. Dan is het aan de analisten om terug te puzzelen naar wie daarbij betrokken kan zijn geweest. Zo hoopt het team samen steeds meer een vinger te krijgen achter de Gelderse drugsnetwerken. 

Een crimineel netwerk bestond vroeger uit een organisatie met een grote eindbaas aan de top, zegt een van de analisten. Dat is in de drugswereld nu niet meer zo. ‘Criminelen in de Gelderse drugswereld zijn meer clusters van losse personen, wiens rollen kunnen wisselen.' 'We hebben een groot blad met namen en lijntjes', zegt de ander enthousiast. 

Op hoog niveau zijn in Oost-Nederland afspraken gemaakt over welke informatie de analisten van elkaar mogen inzien. De privacyregels die burgers moeten beschermen, zorgen er soms voor dat ze niet zo maar álles mogen delen. Toch levert hun samenwerking heel wat op, zeggen de analisten aan tafel. ‘We komen van verschillende organisaties, maar zijn echt een team. Samen zien we veel beter wat er op een locatie gebeurt.’

Drugsproductie gebeurt vaak achter een dekmantel. 'Bijvoorbeeld een metaalbedrijf waar je via een gangetje naar de achterkant bij een lab uitkomt.' Het meeste werk kan van achter de laptop. Maar soms rijden de analisten zelf ook langs een locatie. 'Om kentekens te noteren of te zien of er activiteit is.’

Uit nieuwe cijfers van de politie blijkt dat dit jaar een recordaantal drugslabs in Oost-Nederland werd ontdekt. Het werk van de analisten, gericht op het ‘versterken van de opsporing, het afpakken van crimineel vermogen en het in beeld krijgen van netwerken’, is daarom erg relevant in de regio.  

Wat als de analisten een goed beeld hebben? Dan moet de 'sterke arm' er soms op af: de politie is dan aan zet. Maar daar bleek het vorig jaar flink spaak te lopen, zo blijkt uit een rapport van Politie en Wetenschap. 

Onderzoekers Yvette Schoenmakers en Shanna Mehlbaum liepen een half jaar mee met het team van analisten en trokken een pijnlijke conclusie. In het rapport beschrijven ze hoe politie Oost-Nederland niet thuis gaf als de analisten met informatie kwamen. 

‘Waar we nu elke keer tegenaan lopen is dat stukje van informatiepakketje naar een interventie. Daar stokt het elke keer’, aldus een analist in het rapport. Te lezen is dat de 'frustratie' soms hoog opliep bij analisten, omdat binnen de politie vaak niets gebeurde met de informatie die ze vergaarden.

‘De indruk ontstond dat met name binnen de politie de opvolging op verschillende vlakken mank liep’, zo staat te lezen. Meermaals bleef opvolging door de politie uit, terwijl dit wel nodig was. 

Op de kritiek in het rapport willen de analisten aan tafel niet te diep ingaan. Gaan de analisten zorgen dat drugscriminelen harder worden aangepakt? Niet zonder meer hulp van de politie. Toch geloven ze in hun aanpak. ‘Vroeger ging men er meteen op af. Nu verzamelen we informatie, we kijken wat we nog meer te weten kunnen komen.' 

Het moeilijke aan de puzzel die ze oplossen, is dat je nooit weet hoe ver je bent. ‘Soms denk je dat je een belangrijk deel hebt opgelost. Maar je blijft je afvragen: wie kan er nog meer achter zitten?’ 

De bijzondere samenwerking loopt in ieder geval tot eind volgend jaar. 

De wereld van de synthetische drugs heeft zich volgens politie en het RIEC in de afgelopen jaren ‘als een olievlek’ naar Gelderland uitgespreid. Volgens hoofd van de regionale recherche Guus Philips is Gelderland gunstig vanwege het vele platteland, de ruimte en de goede infrastructuur. 

Ook de samenwerking tussen de politie, het RIEC, de belastingdienst, het OM en de Gelderse omgevingsdiensten strekt zich uit over heel Oost-Nederland. Volgens programmamanager van het RIEC, Jacques de Warle, is die van groot belang voor de samenleving. ‘Je hebt de hele overheid nodig om deze problematiek goed aan te pakken.’