Nieuws

Gelredag 7 december: Kasteel De Essenburgh, Harderwijk

Er zijn verschillende gissingen over de ouderdom van Kasteel De Essenburgh en over zijn eerste bewoners. De keldergewelven zouden overblijfselen zijn van het 14e eeuwse kasteel Bekenburg en De Essenburgh zou zijn naam ontleend hebben aan het riddermatige geslacht Van Essen, dat wellicht in Barneveld zijn stamhuis had. Maar er is nog te weinig gestudeerd op de documenten die betrekking hebben op dit huis om daar conclusies uit te trekken.
Er zijn verschillende gissingen over de ouderdom van Kasteel De Essenburgh en over zijn eerste bewoners. De keldergewelven zouden overblijfselen zijn van het 14e eeuwse kasteel Bekenburg en De Essenburgh zou zijn naam ontleend hebben aan het riddermatige geslacht Van Essen, dat wellicht in Barneveld zijn stamhuis had. Maar er is nog te weinig gestudeerd op de documenten die betrekking hebben op dit huis om daar conclusies uit te trekken.
Er doet ook een verhaal de ronde over een koopmansfamilie Von Essen uit Hamburg, die regelmatig naar Amsterdam reisde en onderweg her en der nachtverblijven hadden gebouwd. Een van deze verblijven stond hier in Hulshorst. Later ging deze rijke familie het huis permanent bewonen, kocht er grond bij en probeerde op deze manier een adellijke titel te verkrijgen. Volgens een derde overlevering komt de naam van handelaren uit Hessen, die met hun koopwaar over de Hessenwegen trokken. Vlakbij de Essenburgh ligt namelijk een Hessenweg. 
Zuiver geschiedkundig moeten we stellen: het is nog een raadsel hoe de naam “De Essenburgh” ontstaan is. In de ons bekende archiefstukken duikt de naam voor het eerst op als een zekere Johan Coolwagen “tot de Essenburgh” toevoegt aan zijn familienaam. Wellicht was Johan’s vrouw Catharina een “Van Essen”. Tot op heden heeft het huis zelf nauwelijks het geheim van zijn oorsprong vrijgegeven, al biedt het gebouw misschien wel een aanwijzing. Het rechter deel van het huis is namelijk beduidend breder dan het linker deel. Daaruit kan worden opgemaakt dat De Essenburgh in twee perioden is gebouwd. Het door Aelt Coolwagen, voor 1641, gebouwde huis werd in 1652 door Johan Coolwagen uitgebreid met een niet-symmetrisch gedeelte ernaast. Dit laatste jaartal wordt algemeen aanvaard als het stichtingsjaar en is te zien boven de voordeur in het torentje. Dit vormt de verbindingsschakel tussen de twee delen van het kasteel.
Met mevrouw Goekoop- de Jongh, voorheen eigenaresse van het Catshuis, kreeg het kasteel in 1928 een bewoonster die verdere aftakeling zou voorkomen. Ze liet onder andere een muur bouwen aan de linkerzijde van de toegangsweg: smaakvol geleed metselwerk met banken, waarvan de consoles afkomstig zijn uit de tuin van het Catshuis. Achter het huis en ook tussen voorhof en eiland kwamen stenen bruggen en een kostbare tuin werd aangelegd (met behulp van maar liefst 7 tuinlieden). Een belangrijke ingreep van de burchtvrouw was de verbouwing van de hal: er kwam onder meer een veel bredere trap met lichtkoepel en de kamers werden verkleind. Vroeger was er vanaf de hoofdingang een gang tot aan de huidige glazen deuren; daar hield het hoofdgebouw op. Mevrouw Goekoop heeft een aanbouw achter het huis afgebroken en vervangen door een nieuwe aanbouw, met onder andere kamer de Hessemolen en de keuken. Aan de buitenkant is deze belangrijke verbouwing goed te zien. Mevrouw Goekoop begon in de jaren ’30 alvast met het afbreken van de oude aanbouw en het bouwen van de nieuwe, nog voordat ze de provinciale goedkeuring ontvangen had. Ermelo, de gemeente waar De Essenburgh destijds onder viel, had namelijk te lang gewacht met het doorsturen van de plannen. Maar de schatrijke “ijzeren dame” had haast en ging gewoon door. De steen boven de ingang naar de kelder herinnert aan deze ingrijpende verbouwing: renevato anno 1929. Ze verkocht in 1938 De Essenburgh en vertrok naar Ginneken bij Breda. Ze overleed in 1942 en werd in Kampen begraven. Men zegt dat ze tot haar dood zelf heeft gezorgd voor haar dochter die verstandelijk gehandicapt was. De daarop volgende jaren van 1938 tot 1950 waren bepaald niet glorieus te noemen voor het landgoed. Er waren geen vaste bewoners en algeheel verval was het gevolg.
Tijdens deze Gelredag worden bezoekers ontvangen door de leden van Levende Historie Harderwijk die de zestiende eeuw tot leven brengen. Verhalenverteller Gottfrid van Eck vertelt in de hal van het kasteel een prachtig verhaal uit de geschiedenis van het kasteel. Daarna neemt gids Jannie Beelen de bezoekers mee voor een ontdekkingstocht door de Essenburgh.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!