Nieuws

'Zware maatregelen tbs maken maatschappij niet altijd veiliger'

Na incidenten zoals eerder dit jaar in de Nijmeegse Pompekliniek, klinkt vaak de roep om strengere maatregelen rond tbs. Maar de focus op 'totale controle' is niet de oplossing, zegt psychiater Ko Hummelen. 'Een tbs-kliniek is geen gevangenis. Het is gericht op behandelen.'
WARNSVELD - Na incidenten zoals eerder dit jaar in de Nijmeegse Pompekliniek, klinkt vaak de roep om strengere maatregelen rond tbs. Maar de focus op 'totale controle' is niet de oplossing, zegt psychiater Ko Hummelen. 'Een tbs-kliniek is geen gevangenis. Het is gericht op behandelen.'
door Jenda Terpstra
‘Opsluiten en de sleutel weggooien’. Die reactie leest psychiater Ko Hummelen wel eens over tbs’ers. Het publiek reageert vaak ongezouten op nieuws over tbs’ers, een doelgroep die Hummelen geregeld in zijn werkkamer ziet. 
Die reactie snapt hij wel, gezien de ernstige (zeden)delicten waarvoor tbs'ers soms worden behandeld. Maar psychiater Hummelen ziet ook een andere kant. 'Het is goed dat de maatschappij kritisch is', zegt hij. 'Maar alleen de controle aanscherpen, uit angst, is niet altijd het beste.' Sterker nog: het werkt soms averechts.

Ontsnapte tbs'er terug

Vrijdag kwam de ontsnapte tbs'er Ronald van Z. weer terug in Nederland. Hij ontsnapte begin oktober uit de Nijmeegse Pompekliniek nadat hij op de fiets naar buiten ging met een begeleider. Na vijf dagen pakte de politie hem weer op in Frankrijk. Het was de derde ontsnapping uit de Pompekliniek in korte tijd. De Nijmeegse instelling kondigde extra maatregelen aan: er komt een stroomhek om het terrein en er wordt getest met enkelbanden op verlof.  

Stapsgewijs meer vrijheid

Veiligheid is belangrijk, zegt Hummelen. Maar uiteindelijk gaat het erom dat een tbs'er kan terugkeren in de maatschappij. Steeds meer vrijheid opbouwen is de kern van dat systeem, zegt hij.  
Een focus op controle maakt tbs hetzelfde als een reguliere gevangenis. En dat is niet de bedoeling.
Psychiater Ko Hummelen
Hummelen is psychiater in kliniek De Boog in Warnsveld, onderdeel van GGNet. Hier worden patiënten behandeld met een psychiatrische stoornis die een delict hebben begaan. Een aantal van hen zijn tbs’ers die in de re-socialisatiefase zitten: zij hebben eerder in een tbs-kliniek gezeten en krijgen hier nu stapsgewijs meer vrijheid.
De maatschappij en de politiek willen het liefst totale controle. Zodat er nooit meer een tbs-er in de fout kan gaat, zegt Hummelen. 'Maar een focus op controle maakt de tbs hetzelfde als een reguliere gevangenis. En dat is nu net niet de bedoeling. Tbs is gericht op behandelen, om te voorkomen dat iemand weer de fout ingaat.'

Motivatie om te verbeteren

In Nederland zitten zo’n 2.000 mensen in het tbs-systeem. Daar komen ieder jaar zo’n honderd tbs’ers bij, legt hij uit. De helft van al die mensen zit ergens op de ladder van verlof. 
Als een tbs’er vooruitgang boekt, kan hij meer vrijheden krijgen. Maakt hij een fout, dan kan hij stappen zakken. 'Maar als de patiënt geen uitzicht heeft op verlof, leidt dat vaak tot spanning en onvrede', zegt hij. En dat is gevaarlijk. Want zonder perspectief, kan de motivatie om te verbeteren bij een tbs’er wegvallen. 

Ontsnapping

Extra veiligheidsmaatregelen zoals een hoog hek, maken in dit systeem van verlof niet altijd het verschil. Het risicobewustzijn van medewerkers is minstens zo belangrijk. Een tbs'er op verlof kan nog steeds ontsnappen. Tenzij een medewerker een klein signaal oppikt dat mogelijk verraadt wat hij van plan is. 
'Is iemand bijvoorbeeld onrustig? Neemt hij meer geld op dan normaal? Praat hij minder? Schrijft hij weer brieven? Dat kan betekenen dat hij iemand bedreigd of plannen maakt.' Om signalen te zien moet je iemand heel goed kennen, zegt Hummelen. Dat lukt een invalkracht niet. Daarom is vast personeel zo belangrijk.
Maar ook vast personeel kan niet alles voorkomen, zegt Hummelen. 'Soms moet je als maatschappij accepteren dat je iets niet kunt voorzien. Soms waren er geen signalen. Soms had de patiënt van te voren helemaal geen plan om zich te onttrekken.’

Waardevol

Hoe goed je verlof ook inschat, het kán altijd fout gaan, zegt Hummelen. Toch is tbs zeer waardevol, zegt hij. Want zo kunnen delinquenten met een stoornis weer geleidelijk in de maatschappij re-integreren. ‘En in de gevangenis weet je zeker dat ze geen therapie krijgen. Dan staan ze na hun straf weer op straat.’
Het harde oordeel dat de maatschappij soms heeft over tbs’ers, begrijpt hij. En hij gelooft dat die kritische houding moet blijven. Maar alleen controle en angstpolitiek werken niet. En de sleutel weggooien van de cel: ‘zegt iemand dat ook als zijn broer of oom hier zit?' Dan wil men ook dat iemand hen helpt.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!