'Het moet eerst misgaan', ouders verwarde kinderen slaan alarm

‘Het moet eerst misgaan voor wij hulp krijgen.' Geurtje van Toorn (46) uit Voorst is moeder van de 25-jarige Mario. Haar zoon is soms psychotisch. ‘Dan praat hij in zichzelf, hij schreeuwt in zichzelf. Hij praat over het uitdrijven van de duivel.' 

Mario woonde begeleid, maar kon daar telkens niet blijven. Een gedwongen opname laat de rechter niet toe: Mario is nog geen gevaar voor zichzelf of anderen. Thuis kan hij ook niet wonen.

Daarom slaapt hij sinds kort in de daklozenopvang. 'Je eigen kind op straat zetten doe je niet zo snel. Maar ik ga er aan onderdoor', zegt zijn moeder.

Geurtje is niet de enige. Veel meer families van mensen met een psychotische stoornis houden het niet meer vol, waarschuwt belangenvereniging Ypsilon. Van de verdwenen bedden in 2015 zien we nu het effect, zegt woordvoerder Annemiek de Kruif. 

Het idee was dat psychiatrische patiënten zelfstandig in de wijk gingen wonen, met begeleiding aan huis. Maar die begeleiding aan huis is nog niet op orde. Met een menselijk drama tot gevolg. ‘Het aantal meldingen van verward gedrag is nog nooit zo hoog geweest. Het aantal suïcides is hoger dan ooit.' 

De politie heeft zijn handen vol, maar families van psychiatrische patiënten ook. Zij zien hun naaste afglijden. Die krijgt geen zorg of veel te weinig. Die verpietert achter de voordeur of wacht tevergeefs op een goede woonplek. Ouders van een verward persoon bellen dan vaak instanties af, en dan komt de volgende frustratie: privacy.  

In een psychose kan iemand stemmen horen of hallucinaties krijgen die levensecht lijken. Zo kan iemand bijvoorbeeld denken dat de CIA meeluistert door de tv. Diegene verliest de grip op de werkelijkheid.

In Nederland worden naar schatting 120.000 tot 150.000 mensen behandeld voor een psychotische stoornis. Slechts een klein percentage van die mensen is gevaarlijk voor zichzelf of voor anderen. In dat geval kan iemand gedwongen worden opgenomen.

Op 1 januari 2020 geeft de nieuwe Wet verplichte GGZ iets meer mogelijkheden om een patiënt onder dwang medicatie te geven. Ook kunnen familie of buren een melding doen bij de gemeente als zij vinden dat iemand gedwongen zorg nodig heeft. 

Kruif: 'Ouders en familie willen weten wie de regie neemt, wat er gebeurt met hun naaste en of die veilig is. Maar zij horen vaak: wij kunnen niets zeggen vanwege de privacy.' 

Onterecht, zegt ze. 'Professionals mogen geen persoonlijke medische informatie delen. Maar daar vragen die familieleden ook niet om.' Belangenvereniging Ypsilon vindt dat hulpverleners meer met families gaan werken 'aan het belang van de patiënt.' 

De zorg voor verwarde mensen gaat niet goed in Nederland, zegt ook Jim van Os, hoogleraar in de psychiatrie en medisch manager van de 'divisie hersenen' in het UMC Utrecht. 'De markt bepaalt nu wie goede zorg krijgt.’ 

'We zien hier wat eerder gebeurde in Engeland en de VS', zegt hij. ‘Bedden worden afgebouwd, maar de beloofde zorg komt er niet voor terug.’ Zorgaanbieders moeten geld verdienen. Dat gaat beter met 'gemakkelijke' patiënten die snel genezen.

‘Verwarde mensen met psychiatrische problemen, verslavingen en een angststoornis zijn lastig. Die kunnen vrijwel gegarandeerd geen zorg meer krijgen in Nederland’, zegt hij.

'Wij hebben hiervoor gewaarschuwd'. Zorginstellingen en huisartsen erkennen dit ook, zegt hij. 'Er is genoeg geld, maar dat wordt verkeerd besteed.' Volgens van Os is de enige oplossing dat het hele systeem veranderd, weg van de marktgedreven zorg. 'We roepen dit al vijf jaar. De politiek mag best wat sneller bewegen.'