Nieuws

Waarom 1591 een rampjaar was voor Nijmegen

NIJMEGEN - Nijmegen staat tegenwoordig bekend als de oudste stad van Nederland en als de grootste stad van Gelderland. Toch was Nijmegen niet altijd de bruisende stad aan de Waal die we nu kennen. Tussen 1591 en 1874 leek Nijmegen in een diepe winterslaap die in totaal dus bijna drie eeuwen duurde.
door René Arendsen
Historici zien Nijmegen vanaf de Romeinse Tijd tot 1500 als één van de belangrijkste steden in het huidige Nederland. In de late middeleeuwen maakte Nijmegen een bloeiperiode door. Het was de grootste en belangrijkste stad van het machtige hertogdom Gelre en zelfs van de hele regio tussen Keulen en Dordrecht.
Aan die positie kwam in 1591 definitief een einde. Maurits van Nassau veroverde de Waalstad in dat jaar definitief op de koning van Spanje, die ook hertog van Gelre was. Nijmegenaar Hubert Hendriks noemt deze gebeurtenis, met het bombardement van 22 februari 1944, de grootste ramp uit de geschiedenis van zijn stad. Hij doet deze uitspraak in de aflevering van Ridders van Gelre die Omroep Gelderland maandagavond uitzendt.
Tekst gaat verder onder de foto.

Degradatie

Nijmegen koos tijdens de Tachtigjarige Oorlog lange tijd voor de koning van Spanje. De meerderheid van de bevolking bleef katholiek terwijl de Nederlandse republiek protestants was. Om Nijmegen te straffen, pakte Maurits van Nassau na zijn verovering alle oude rechten van de stad af. Zo lang de oorlog duurde, wees hij de stadsbestuurders aan terwijl Nijmegenaren dat eeuwenlang zelf deden.
Hij sloot alle kloosters en katholieke kerken. Bovendien degradeerde Maurits Nijmegen van een vrije Rijksstad tot een garnizoensstad die maar één functie had: vijandelijke legers buiten het rijke Holland en Zeeland houden. Deze provincies gingen hun Gouden Eeuw tegemoet en Nijmegen leek in een diepe slaap te verzinken.
Tekst gaat verder onder de foto.
Foto: Stadsmuren Nijmegen

'Voor dood verklaard'

Nijmegen behield haar functie in de verdediging van Nederland tot diep in de negentiende eeuw. Als één van de laatste steden in Nederland kreeg Nijmegen vanuit Den Haag toestemming om de stadsmuren te slopen. Arnhem was in die periode veel groter, belangrijker en moderner dan Nijmegen.
Tijdgenoten beschreven de situatie in de Waalstad als desastreus. In 1866 vielen nog 65 doden bij een cholera-uitbraak. De Nijmeegse advocaat Justinus van der Brugghen schreef in die tijd: 'Arm Nijmegen, wat zijt gij oud geworden. Zo oud, zo afgeleefd, dat zij reeds naar het schijnt, in de schatting van velen, tot dood zij verklaard.'
Met de afbraak van de stadsmuren in 1874 kwam aan deze situatie eindelijk een einde. Het stadsbestuur van Nijmegen kon brede singels en pleinen aanleggen, zoals het huidige Keizer Karel Plein.
Tekst gaat verder onder de foto.
Plan van stadsuitbreiding. Foto: Regionaal Archief Nijmegen

Universiteit

Met de komst van de Katholieke Universiteit kon Nijmegen haar oude positie als grootste en meest innovatieve stad van Gelderland hernemen. Aan het begin van de twintigste eeuw was het inwoneraantal van Arnhem en Nijmegen ongeveer gelijk.
Tegenwoordig is Nijmegen onbetwist weer de stad met het hoogste inwoneraantal van Gelderland. Omroep Gelderland zendt vanavond een stadsgeschiedenis van Nijmegen uit in het programma Ridders van Gelre.
Zaterdag is ook de Gelredag in Nijmegen. Het hele weekend staat de stad bol van de activiteiten vanwege het 024 Geschiedenisweekend.
Bekijk de aflevering van Ridders van Gelre nu al:
Waarom 1591 een rampjaar was voor Nijmegen - Ridders van Gelre
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!