Tbs-advocaat: 'Strengere maatregelen helpen niet'

Het aantal incidenten in de Nijmeegse Pompekliniek de afgelopen maanden is veel, zegt Lieftink. 'Heel veel. Ze zaten ook nog op dezelfde afdeling en daar was veel onrust en frustratie. Dat zag je ook in de eisen van Ronald van Z.' De zedendelinquent sprak tijdens zijn ontsnapping in een mailwisseling met Omroep Gelderland over misstanden in de kliniek en eiste het aftreden van twee medewerkers. 

Strengere maatregelen doorvoeren zou voor een beslissing voor de bühne zijn, zegt Lieftink. 'We moeten accepteren dat dit af en toe voorkomt. Deze verhalen zijn al jaren hetzelfde. Het is nu de Pompekliniek, maar een half jaar eerder was het de Oostvaarderskliniek (in Almere, red.).'

De advocaat wil benadrukken dat de kliniek in Nijmegen geen slechte kliniek is. 'Maar het is een dun koord, waar het personeel elke dag op loopt'. 

Strengere verloven zijn geen oplossing, zegt hij. 'Als je nu dubbel personeel gaat inzetten op elk verlof, kunnen patiënten minder met verlof, want meer personeel is er niet. Daar krijgen patiënten weer onvrede van, dus dat leidt alleen maar tot meer frustratie.'

De oplossing is dan ook eerder méér op verlof, denkt de advocaat. 'Heel veel mensen die tbs hebben zijn helemaal niet direct gevaarlijk. Die kunnen al heel snel op begeleid verlof. De kans dat iemand wegloopt, is eigenlijk heel klein.'

Lieftink is bestuurslid bij de vereniging van tbs-advocaten. Hij werkt al vijftien jaar met cliënten in de Pompekliniek en staat één van de tbs'ers bij die vorige maand korte tijd verdween uit de separeercel. Nederland telt tussen de 50.000 en 70.000 verloven per jaar, zegt hij, en het aantal dat zich tijdens een verlof onttrekt aan het toezicht schommelt jaarlijks tussen de dertig en veertig.

Lang niet alle incidenten halen de media. Gebeurt dat wel, dan gaan de alarmbellen af, en dat is niet terecht volgens de advocaat. 'De recidive in het gevangeniswezen is veel groter.'

Vier gevallen in korte tijd is wel een aanwijzing dat het op de betreffende afdeling niet goed zit, zegt Lieftink. 'Het kernprobleem is het personeelstekort. Je ziet dat met name jonge meisjes in de tbs-kliniek aan de slag gaan.'

Oud-tbs'er Max Stam (35) zag hetzelfde gebeuren in de veertien jaar dat hij vastzat. 'Wat je ziet is dat personeel wordt ontslagen dat er al jaren zit. Dan wordt er een blik opengetrokken van net-afgestudeerden, die net zo lang leven als dat sommige patiënten in de tbs zitten.'

Stam kwam vier jaar geleden vrij. Ook hij ondernam tijdens zijn tbs-periode een vluchtpoging. Een proef met een enkelband in de Nijmeegse kliniek is in zijn ogen geen oplossing, zegt Max. 'Die had ik zo doorgeknipt.'

Stam ontsnapte tijdens een begeleid verlof met hulp van zijn therapeute, met wie hij een relatie had. 'Mijn plan was om mijn onschuld en de duur van mijn tbs aan te vechten.' Hij is veroordeeld voor het betasten van vrouwen en brandstichting, maar zegt onschuldig te zijn en weigerde daarom behandeling.

De Pompekliniek kende drie ontsnappingen en een zelfmoord in korte tijd. Zedendelinquent Ronald van Z. uit Harskamp ontsnapte vorige week tijdens een rondje fietsen en werd vijf dagen later in Parijs opgespoord. Donderdag kwam een 48-jarige tbs'er om het leven door zelfmoord bij een botsing met een vrachtwagen in het Limburgse Plasmolen. 

Begin september wist een tbs'er al via een geforceerd raam en over een hek de kliniek te ontvluchten. Halverwege september ontsnapte een man op zijn fiets tijdens begeleid verlof. Beiden werden snel weer opgepakt. Drie van de ontsnapte tbs'ers zaten op dezelfde afdeling van de kliniek.

'Ik heb begrepen dat het vrij onrustig was op die afdeling', zegt Lieftink over Dennis P., zijn cliënt die uit de kliniek ontsnapte en twee uur later werd opgepakt. 'Hij heeft in de kliniek toegang gehad tot cocaïne.'

De reden voor zijn ontsnapping was frustratie over zijn behandeling, zegt Lieftink. 'Hij had te horen gekregen dat zijn tijd in de separeercel verlengd zou worden, nadat hij daar na een vechtpartij terecht kwam. Toen sloegen de stoppen door.' Laat tbs'ers daarom hun beklag kunnen doen over de inhoud van hun behandeling om frustratie te voorkomen, zegt Lieftink. 

Ook oud-directeur Jos Poelmann spreekt van personeelstekort en onervarenheid in de Pompekliniek. 'Een meisje van 24 jaar, die tegen een man van 60 jaar zegt dat hij zijn kamer op moet ruimen, of beslist of hij wel of geen relatie mag: dat lijkt mij ook vervelend.' Gebrek aan ervaring kan er volgens hem bovendien voor zorgen dat een begeleider belangrijke details mist die een ervaren kracht wel zou zien.

Er zijn elf tbs-klinieken in Nederland. Tbs kan worden opgelegd voor een ernstig strafbaar feit zoals moord, doodslag, gewelddadige overvallen of berovingen of ernstige zedenmisdrijven. Tbs is geen straf, maar een maatregel die de maatschappij moet beschermen.

Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen vindt het aantal incidenten in de Pompekliniek te omvangrijk. Hij zegt dat er sprake is van een goed gesprek met de kliniek. 'Ik ben nog niet helemaal tevreden over de maatregelen die tot dusver zijn aangekondigd. Een enkelband is goed, maar er valt nog wel wat te verbeteren.'

'Op het gebied van informatievoorziening bijvoorbeeld, de snelheid waarmee informatie wordt gedeeld met de politie. Politie en gemeente hebben veel ervaring met veiligheid in de openbaarheid. Ik heb erop aangedrongen dat het er niet alleen om gaat dat de kliniek maatregelen bedenkt, maar ook dat we elkaar goed moeten begrijpen. Zodat de politie en gemeente sneller kunnen acteren als het het dan toch gaat voorkomen.'

'Mensen zullen altijd blijven proberen zich te onttrekken aan de tbs. Ik sta achter het stelsel, het is een goed stelsel. Voor het draagvlak van het stelsel is het alleen wel noodzakelijk dat we samen kijken naar de maatregelen.'

De Pompekliniek kan geen uitspraken doen over de gevolgen van de reeks incidenten. Daarvoor is onafhankelijk onderzoek nodig en dat wil de kliniek afwachten, zegt een woordvoerder.