Historische schuilkelder Kröller-Müller geeft geheimen prijs

'Ik herken niets' brengt een van de eerste bezoekers donderdagochtend uit wanneer hij de schuilkelder betreedt. De man was 6 jaar toen de schilderijen opgeslagen werden in de kelder. Hij zwierf destijds regelmatig door de omgeving, maar het is te lang geleden om zich nog iets te herinneren van de kelder.

De kunstverzamelaar Kröller-Müller had al begin 1939 in de gaten dat haar collectie gevaar liep door de oprukkende oorlog en ze opperde een schuilkelder om die veilig te stellen. 'Ze had in 1928 haar hele collectie geschonken aan de Nederlandse staat', zegt Isabelle Bisseling van Kröller-Müller. 'Dus ze kon niet zelf beslissen dat die bunker er moest komen. Dus daarvoor moest ze de minister overhalen.'

De toestemming komt er, maar Helene zal de schuilkelder nooit zien, want twee maanden na de toestemming overlijdt ze. In juli 1940 is de kelder klaar en worden in een week tijd de kunstwerken op een kar geladen en naar de schuilkelder gebracht. De Rijksarchivaris verzegelt de kelder en het museum sluit haar deuren. 

Nu is de kelder leeg en donker. De schilderijen liggen er al lang niet meer verborgen. 'Het doet een beetje denken aan een wijnkelder', zegt een bezoekster, terwijl ze de dikke muren en rode bakstenen gadeslaat. 'Dat deze kelder gemaakt is, dat is het behoud van de kunstcollectie geweest.'

In de laatste jaren van de oorlog doet het museum nog dienst als noodhospitaal van het Rode Kruis. De ruimtes zijn immers leeg, doordat de kunstwerken verborgen zijn. Hoe goed de kunstwerken verborgen zijn, blijkt bij de bevrijding. 'De bunker ligt in de bossen vlakbij het museum en is eigenlijk vermomd als een duin', zegt Bisseling.

'En hij was zo goed vermomd dat ook de Canadese bevrijders 'm niet zagen. Ze hadden hun tanks bovenop de schuilkelder neergezet.' Uiteindelijk helpen de Canadezen het museum opnieuw in te richten. Vanwege 75 jaar bevrijding is de schuilkelder nu voor het eerst in de geschiedenis open voor publiek.