Termijnmarkt moet einde maken aan dramatische jaren voor fruittelers

Voor de presentatie over de termijnmarkt van de Vlaamse Dirk Coucke van agrarisch adviesbureau DLV was afgelopen week in ieder geval voldoende belangstelling. Meer dan honderd fruittelers en handelaren kwamen naar zalencentrum De Betuwe in Tiel om zijn verhaal over een termijnmarkt met betere prijzen aan te horen.

De nood in de sector is zeker na dit afgelopen seizoen hoog, vertelt teler Teunis Timmerman uit IJzendoorn. De lange warme zomer van vorig jaar blijkt de peren geen goed gedaan te hebben. 'De peren gingen groen de koelcel in, maar vanaf januari/februari ging de kwaliteit heel snel achteruit', vertelt Timmerman.

'Al met al hebben we 40 procent uitval gehad. En slechte prijzen, omdat de kwaliteit niet betrouwbaar was. Dan komen we met een prijs naar huis waar we heel erg bedroefd van waren. Er schoot voor ons teeltbedrijf, voor de teelt, het plukken en alles drie cent per kilo over. Dat is zeker dertig cent te weinig, dan krijg je een groot gat.'

De termijnmarkt maakt een einde aan dit soort lage prijzen, meent Coucke. Telers moeten zich verenigen in een coöperatie (de Fruit Trading Company) en aan het begin van het jaar, ver voor de oogst, afspraken maken met afnemers over de gemiddelde prijs.

Coucke: 'We gaan niet meer ons product meegeven voor een bepaald volume en dan zien wat we ervoor krijgen in de fysieke markt en meegaan met het sentiment van de dag. We gaan op voorhand samen met de afnemers een prijs bepalen. Een redelijke prijs.'

Als die afspraak gemaakt is, wordt het fruit gewoon verhandeld zoals dat nu ook gebeurt. Achteraf wordt de balans opgemaakt. Wanneer de prijs lager is dan vooraf is afgesproken betalen de afnemers aan de teler het verschil bij en vice versa. Er kunnen binnen het systeem dus ook geen hele hoge prijzen voor de peren ontstaan.

'Als iedereen voor een normale gemiddelde prijs zijn fruit kan kopen, is het voor iedereen goed', zegt Coucke. 'Als de prijs te goed gaat, wordt er teveel bij geplant. En dat is een garantie dat het volgend jaar slecht gaat. Een normale prijs waarbij iedereen normaal zijn boterham kan verdienen is de beste garantie voor stabiliteit.'

Telers betalen een bijdrage aan de company en mogen aanvankelijk voor maximaal 30 procent van hun oogst meedoen. Later kan dat verhoogd worden tot 50 procent. Volgens de adviseur varen ook de supermarkten er wel bij. 'Ze kunnen rechtstreeks prijsafspraken maken met de fruitteler. De retail wil weer dat rechtstreekse contact met die fruitteler. Want zij willen ook niet dat de teler geen geld meer verdient en weggaat', legt Coucke uit. 'Dan moeten ze de peren in het buitenland gaan halen en dat willen de Nederlandse en de Belgische consumenten niet. Imagotechnisch is het goed dat de retail prijzen betaalt waar de fruittelers akkoord mee zijn.'

Coucke ziet de termijnmarkt als een oplossing voor meer producten. Eerder was hij betrokken bij het invoeren van zo'n markt voor melk. Binnen het fruit is de Conference-peer volgens hem ideaal om mee te beginnen. Van de peer wordt wereldwijd ongeveer een miljoen ton geteeld, de helft in Nederland en de andere helft in België. Bij de zuiderburen heeft inmiddels zo'n 20 procent van de telers zich aangemeld en gaat het systeem van start. Medio augustus moet duidelijk worden of er onder Nederlandse telers voldoende belangstelling is om mee te doen.

Het eerste jaar worden onderhands afspraken gemaakt tussen telers en afnemers voor het hele seizoen. Het is de bedoeling dat daarna een handelsplatform wordt opgezet waar anoniem kan worden gehandeld in de termijncontracten die dan per maand afgesloten kunnen worden. Veilingplatform Service2Fruit uit Geldermalsen is bij het initiatief betrokken en zal naar alle waarschijnlijkheid dit platform gaan bieden.

Er zijn diverse grote en minder grote termijnmarkten voor agrarische producten in de wereld, met wisselend succes. Naast dat het een soort verzekering voor de boeren of telers inhoudt kan er door handelaren flink gespeculeerd worden met de termijncontracten, wat met name voor die kopers ook behoorlijke risico's met zich mee kan brengen.

'Hoe dat precies werkt, gaat mijn agrarische verstand iets te boven', zegt Timmerman met een lachje. 'Maar volgens mij moeten aan het eind toch gewoon de peren verkocht worden. En dat die contracten tien keer verkocht worden voor de peren echt aan de consument verkocht worden is voor mij helemaal nieuw. Dat moet zich dan bewijzen.'

Volgens Timmerman kan het systeem werken, maar dan moet wel het gros van de telers meedoen. Op die manier is er een goed beeld van de markt en kunnen er bij overproductie ook afspraken gemaakt worden om een deel bijvoorbeeld als veevoer af te voeren.

Timmerman: 'Wat we vroeger hadden met interventieprijzen vanuit de Europese Unie is allemaal voorbij. Toen werd er wel eens een ondereind uit de markt gehaald om weer een beetje gunstige prijs te krijgen. Maar dat is verleden tijd. Dus als er nu te veel is, wordt alles voor alle prijzen gedumpt. Daar wordt niemand beter van, daar kan niemand boer bij blijven.'

Toch heeft hij er een hard hoofd in dat de telers zich binnen dit nieuwe systeem gaan verenigen. 'We kunnen het wel proberen, maar het is nog nooit gelukt dat we alle telers op één lijn krijgen. Ik heb al verschillende fusies en oprichtingen van coöperaties en telersverenigingen meegemaakt en het is nog nooit gelukt.'

Zelf zou hij wel voor de termijnmarkt willen gaan. 'Als ik straks hoor dat er 50 of 60 procent meedoet dan teken ik gelijk', zegt hij. 'Maar als ik hoor dat  10 procent getekend heeft, dan hoeft het voor mij ook niet. Ik ben maar een kleine teler. Het zal door mij niet omvallen of gaan lukken.'

Zonder redt hij het voorlopig ook wel, meent de Betuwenaar. 'Wij hebben gelukkig appels en peren en dan kun je met het ene gat het andere dichtmaken. Dan kom je weer mooi vlak uit en ben je blij dat je weer een jaar verder bent. Afgelopen jaar moeten we proberen heel snel te vergeten. Hard werken aan de nieuwe oogst en hopen dat het weer beter is. De verwachtingen zijn positief.'