'Er is een stille ramp aan de gang': de politiek over de schuld van de boer

Waarom krijgt de boer overal de schuld van? Als er in Gelderland op één plek spanning is bij de boer dan is het wel op de Veluwe. Bijvoorbeeld in de gemeente Ede, waar veel boeren te maken hadden met de fipronilcrisis en waar een boer in Lunteren met de dood werd bedreigd nadat er een video online kwam met beelden over misstanden bij zijn bedrijf. 'Er is een stille ramp aan gang', trapt Willemien Vreugdenhil af. Zij is namens het CDA wethouder in de gemeente Ede en heeft agrarische zaken én dierenwelzijn in haar portefeuille. 'Dat is wel bijzonder want het is landelijk beleid.'

Met die stille ramp doelt Vreugdenhil op het aantal boeren dat stopt of overweegt om te stoppen. 'Er zijn bijna geen boeren meer die alleen maar boeren. Ze hebben vaak er een baan naast.'

Ze verdeelt de 800 agrarische bedrijven in de gemeente Ede in vier categorieën op: de grote producent, de boeren die de keten proberen te verkorten (door in de buurt te verkopen), de boer met nevenactiviteiten en de stopper. 'Maar in Nederland gaat veel aandacht naar de intensieve veehouderij, daarvan wordt een beeld naar buiten gebracht.'

Zie ook: Varkensboer met dood bedreigd na beelden van dierenleed

Volgens Vreugdenhil is de afstand tussen de boer en de consument heel groot. 'De boer zit op het boerenerf, daarom heen is er veel aan de hand en vinden veel mensen iets over de boer. De beelden komen van horen zeggen, over een weer tussen de stedeling en de boer. Die beelden zijn nog op eigen waarneming gebaseerd.' Ook de boer heeft volgens haar een grote taak. 'Die moeten echt uit hun slachtofferrol komen. Het helpt ook als je zelf probeert een ander beeld neer te zetten en het bedrijf toegankelijk maakt. Er zijn veel enthousiaste boeren die hun bedrijven openstellen.'

Aan de andere kant van het politieke spectrum zit de Partij voor de Dieren, met Anja Hazekamp als euro-parlementariër. De partij behield deze week de Europese zetel. 'Er is in de vee-industrie wel het één en ander aan de hand, met grote gevolgen voor de biodiversiteit. Het is eigenlijk heel logisch dat daar over gesproken wordt.' Als voorbeeld noemt zij het afknippen van varkensstaarten. Dat is sinds 1991 verboden in de Europese Unie maar vindt volgens Hazekamp nog vaak plaats. De boeren doen dat om te voorkomen dat varkens elkaar in hun staart bijten. 'Dat wordt bij vrijwel alle varkens gedaan, maar dat is maar in één procent van de gevallen echt nodig.'

Vreugdenhil en Hazekamp vinden dat de dialoog tussen de boeren en de dierenactivisten belangrijk is maar zelden voorkomt. Volgens Vreugdenhil ligt aan de activisten, Hazekamp legt de schuld bij de boeren. 'Het is lastig om in gesprek te komen als boerderijen gesloten zijn. We worden uitgenodigd in de zichtstal, maar als we aanbellen blijven de deuren gesloten. De beelden die naar buiten komen laten zien dat het beeld anders is dan dat ons wordt voorgeschoteld.' Vreugdenhil: 'Ik vind dierenactivisten (zoals Animal Rights) lastige groepen, omdat ze het gesprek niet aan willen gaan. Dat is de enige manier, anders heb je allemaal beelden over en weer die misschien helemaal niet kloppen.'

Van de Europese Unie tot gemeenten; iedereen vindt wat van de landbouw en de rol van de boer, ook op provinciaal niveau. In het nieuwe coalitieakkoord van de provincie Gelderland wordt 50 miljoen gereserveerd om agrariërs te helpen te verduurzamen. 'Mensen zoeken graag een zondebok en bij milieu en klimaat is dat vaak de agrariër. Dat vind ik onterecht', zegt Peter Drenth. Hij is gedeputeerde bij de provincie Gelderland en ook de komende jaren verantwoordelijk voor de portefeuille landbouw. 'Wij zijn zelf schuldig. Als wij het goedkoopste willen, dwingen wij boeren om zo goedkoop mogelijk te produceren. Je moet niet verwachten dat iemand biologisch gaat verbouwen als wij niet biologisch kopen.'

In het nieuwe coalitieakkoord is 50 miljoen gereserveerd voor de landbouw. 'Een stevig investeringsbudget', vinden de Gelderse collegepartijen. 'Met dat budget kunnen we bijdragen aan kennisuitwisseling, het stimuleren van transities en de ontwikkeling van verdienmodellen.' Dat moet leiden tot verduurzaming en een eerlijke prijs voor de producten van de boer. 
Janet Duursma van GroenLinks ziet dat boeren met een enorme regeldruk te maken hebben. Ik denk dat de boer klem zit in de regelgeving. We weten dat van de zorg en de politie, voor de boer geldt dat net zo. Heel veel boeren zijn van goede wil, maar zitten klem. Wij moeten zorgen dat de boeren die willen veranderen, ondersteunen en zorgen dat ze niet nog meer regels krijgen, maar dat ze de mogelijkheid krijgen om het anders te gaan doen.'

Ook GroenLinks zit in het nieuwe college, voor D66-Statenlid Antoon Kanis geldt dat niet. Hij mag de komende jaren oppositie gaan voeren. Kanis denkt dat het verhaal over de schuld van de boeren genuanceerder ligt. 'Heel veel Gelderlanders zien dat de boeren hard werken en geven ze ook een dikke voldoende, maar ik denk dat er een kleine minderheid is die de boeren in een kwaad daglicht zet en zijn er heel veel Gelderlanders trots op onze boeren. Het is goed om af en toe uit te spreken dat we trots zijn op onze boeren, om ook een tegengeluid te laten horen.'

Maar wat is dan de oplossing? Een deel van het probleem ligt volgens vrijwel alle politici bij de consument. Die heeft de mogelijkheid om goedkoop óf duur vlees te kopen. De politici vinden dat de consument keuzes moet maken en dat niet alleen de boeren verantwoordelijk zijn. Volgens Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren groeit die - biologische en plantaardige - markt nu al en ligt het probleem veel meer bij de prijs van het product - veroorzaakt door subsidies.  'Door de enorme landbouwsubsidies uit Europa weten mensen niet meer wat de werkelijke prijs is voor voedsel. Het is schandalig dat een liter melk goedkoper is dan een liter water.' 

Een ding is zeker, de boer en het klimaat staan ook de komende jaren op de agenda: in het gemeentehuis, het provinciehuis, de Tweede Kamer en in Europa.