Gele akkers door glyfosaat: dit moet je weten over het bestrijdingsmiddel

Glyfosaat is een stof die zit in gewasbeschermingsmiddelen, zoals het omstreden middel Roundup. Glyfosaat stopt de groei van ongewenste planten en laat ze afsterven. Dat komt doordat de fotosynthese, waarbij de plant onder meer zonlicht omzet in voedingstoffen, wordt geblokkeerd.

Het resultaat is een geel akkerland met afgestorven en dorre planten. Vaak is dat onkruid of gras.

Boeren worden bij wetgeving verplicht akkerland na de oogst van een gewas deels in te zaaien om uitspoeling van meststoffen in de grond tegen te gaan. Op het moment dat boeren het land weer opnieuw willen inzaaien met een gewas, moet het tijdelijke groen verdwijnen. Dat gebeurt soms door het land om te ploegen met zware machines, maar kan ook met chemische middelen, zoals Roundup.

Het voordeel van glyfosaat is dat het middel snel en efficiënt werkt, terwijl het omploegen van land niet altijd leidt tot het gewenste resultaat: namelijk een totale vernietiging van tijdelijk groen. Als tijdelijk groen - zoals gras of onkruid - blijft staan, zorgt dat voor een lagere opbrengst voor de boer.

Veel boeren zien het middel daarom vooral als gewasbeschermingsmiddel en niet als landbouwgif. Maar het zijn niet alleen boeren die het middel gebruiken. Ook particulieren mogen het inzetten om onkruid in eigen tuin te verdelgen.

Over de risico's van glyfosaat is momenteel veel discussie. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek stelde in 2015 dat de stof mogelijk kankerverwekkend is. Onderzoekers van het Europese Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) vonden daar echter geen bewijs voor. 

In Amerika is de producent van Roundup, het bekendste bestrijdingsmiddel met glyfosaat, vorig jaar veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van tientallen miljoenen aan een man die zegt kanker te hebben gekregen na gebruik van het middel.

De stof wordt als vloeibaar middel over akkers gespoten. Het middel kan dus in de bodem trekken en zo in het grondwater terechtkomen. Drinkwaterbedrijven, zoals Vitens, moeten grondwater reinigen om middelen als glyfosaat eruit te halen. Jaarlijks kost dat Vitens miljoenen euro's. Het is niet zo dat glyfosaat zorgt voor duurder drinkwater, want het reinigen van grondwater gebeurt standaard.

In het verleden liet het bedrijf wel waterwinputten verplaatsen, verdiepen en uitbreiden vanwege de verontreiniging door bestrijdingsmiddelen. Vitens is voorstander van een verbod op middelen die het grondwater vervuilen en roept boeren actief op om biologisch afbreekbare middelen te gebruiken.

Het is niet zo dat een verbod op glyfosaat direct leidt tot schoner drinkwater. Er zijn veel meer stoffen, zoals medicijnen en mest, die zorgen voor verontreiniging van het grondwater.

Het middel mag in Nederland door bedrijven alleen op akkerlanden, rond spoorwegen en vliegvelden gebruikt worden. Ook particulieren mogen het middel op kleine schaal inzetten.

Maar in steeds meer landen gaan stemmen op om glyfosaat volledig te verbieden. De Europese Unie heeft in 2017 besloten het middel nog zeker vijf jaar toe te staan. Echter mogen landen individueel wel besluiten om het middel te verbieden, zoals onder meer Frankrijk wil doen.

Ook de Tweede Kamer in Nederland wil graag een verbod. Of dat verbod op korte termijn realiteit wordt, is maar de vraag. Het kabinet wil graag het advies van Europese autoriteiten volgen. En daar is, gezien het besluit in 2017, nog geen meerderheid voor een verbod te vinden.

Zie ook: Waar komen ze vandaan, al die gele akkers?