Essentaksterfte slaat toe in Rivierenland: 'Uiteindelijk zal geen enkele inheemse es het overleven'

Verschillende gemeenten hebben inmiddels een plan van aanpak om met de essentaksterfte om te aan. Vooralsnog is dit vooral veel kappen. Zo laat de gemeente Tiel in het Vuadabos aan de rand van Passewaaij alle essen op tien meter van de voetpaden preventief kappen.

De essentaksterfte wordt veroorzaakt door een van oorsprong Aziatische schimmel die van bovenaf steeds verder in de boom vreet. Hierbij kunnen takken in een keer uit de boom breken wat schade kan opleveren of gevaar voor passanten.

Zeker bij grote bomen kan het jaren duren voor de ziekte duidelijk zichtbaar wordt, maar uiteindelijk gaan alle inheemse essen eraan onderdoor, vertelt Leo van Eeuwijk, hoofd buitendienst van Avri. 'Net als een wilg en een berk is de es eigenlijk de boom die in het Rivierengebied thuishoort. Daar staan er heel veel van, daarom treft de schimmel ons ook zo hard. Alle inheemse essen die hier staan, zullen het niet overleven.'

De es maakt ongeveer een derde uit van het bomenbestand van de gemeenten in de regio. Buren heeft geconstateerd dat op dit moment zo'n 60 procent van de ruim 6.000 essen in de gemeente is aangetast. Afgelopen jaar is de gemeente begonnen met het bestrijden van de essentaksterfte door middel van snoeien, rooien en herplanten. De gemeente plant diverse streekeigen bomen aan, om de kans op aantasting en sterfte door ziekte te verkleinen.

Neder-Betuwe heeft ruim 3.000 essen, waarvan 75 procent in meer of mindere mate is aangetast door de ziekte. In de komende jaren verwacht de gemeente er zo'n 800 te moeten kappen.

Daarnaast moeten zwaar aangetaste delen uit verder nog gezonde bomen worden weggesnoeid. Dit remt het proces, maar uiteindelijk zal de aantasting waarschijnlijk toch verder gaan. De bomen staan veel langs grote wegen in het buitengebied, zoals de Bonegraafseweg bij Ochten, de Broekdijk in Kesteren, de Hoofdakker in Opheusden en de Noordelijke Dalwagen in Dodewaard.

Het herplanten van bomen vindt in Neder-Betuwe pas plaats als er voldoende ruimte is voor de nieuwe bomen om goed aan te slaan en zich te ontwikkelen. De gemeente wil met Tree Center Opheusden in overleg over welke soorten de es moeten gaan vervangen. De kwekers die hierin verenigd zijn, worden nadrukkelijk uitgenodigd om mee te denken over de te vervangen boomstructuren. Deze kunnen een visitekaartje worden voor de boomkwekerijsector. 

In Tiel moet nog een inventarisatie van de aangetaste bomen worden gemaakt. Voor het Vuadabos, waar er veel staan, is besloten om ze langs de paden te kappen en het hout te laten liggen. Dit biedt plaats aan allerlei dieren. De stammen van de essen zullen weer uitlopen en er zullen ook allerlei andere soorten opkomen waardoor een meer gevarieerd bos ontstaat.

In de voormalige gemeente Neerijnen zijn vorig jaar alle essen geïnspecteerd. Het probleem blijkt daar vooralsnog mee te vallen.

'Aan het bestrijden van de schimmel is niets te doen', zegt Van Eeuwijk. 'Er zijn geen middelen tegen. Er wordt wel gezocht naar varianten die wel tegen de schimmel kunnen. Bij de iep zijn ook al soorten die wel tegen de iepziekte kunnen. Die zijn er voor de es ook inmiddels. Alleen staan er heel veel, en die zullen eerst weg moeten.'