Miljoenen tekort in jeugdzorg, maar provincie stelt groot onderzoek uit

Dik 19 miljoen euro. Dat komt gemeente Apeldoorn tekort om de jeugdzorg goed uit te voeren. In Arnhem hetzelfde probleem: waarschijnlijk structureel 10,9 miljoen tekort voor de WMO en jeugdzorg. Dan Ede: 10 miljoen tekort op jeugdzorg. Ook Tiel, Nijmegen, Montferland, Wageningen en Rheden kampen met grote tekorten. Het is slechts het topje van de ijsberg: veel meer Gelderse gemeenten dreigen in financieel zwaar weer te komen door de hoge kosten voor de jeugdzorg. 

Een Gelders onderzoek moest in kaart gaan brengen hoe groot het probleem is en welke gemeenten financiële nood hebben. Dat voorstel werd in november vorig jaar door de provincie met een ruime meerderheid (47 van de 55 stemmen) aangenomen. Maar nu blijkt dat dat onderzoek er helemaal niet komt: gedeputeerde Jan Markink heeft het plan in de ijskast gezet.

Eind vorig jaar bij de financiële controle van de gemeenten - een taak van de provincie - werd duidelijk dat vrijwel alle Gelderse gemeenten problemen hebben met de begroting op het sociaal domein. PvdA-fractievoorzitter Peter Kerris baalt dan ook dat het onderzoek wordt uitgesteld. 'Wie weet hoeveel gemeenten en dus ook kinderen in de tussentijd in de knel komen.'

Dat Markink het onderzoek uitstelde, stond in een mededelingenbrief. 'Het is een raadselachtige mededeling', zegt Kerris daarover. Hij vindt het niet netjes om het antwoord op een motie die zo breed wordt gedragen daar te begraven. De indieners van de motie wisten niet van het uitstel tot Omroep Gelderland ze daarover informeerde.

Markink wil eerst een landelijk onderzoek afwachten van het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), schrijft hij in de mededeling. Minister Hugo de Jonge komt in het voorjaar met een inventarisatie van waarom gemeenten meer geld uitgeven aan jeugdzorg. Daarna besluit hij of er meer geld beschikbaar komt.

Dat wordt geen specifiek Gelders onderzoek, maar een onderzoek naar landelijk vijftien gemeenten die het financieel goed doen en vijftien gemeenten die met tekorten kampen. Een duidelijk beeld over de tekorten in Gelderland blijft daardoor uit. CDA-Fractievoorzitter Harold Zoet zegt daarover: 'Als het VWS onderzoek anders is dan dat wij in de motie hebben aangevraagd, dan moet een onderzoek er alsnog komen. Wij dienen niet voor niets een motie in.'

De tweede reden die Markink aangrijpt om het Gelderse onderzoek uit te stellen, is een wijziging in de jeugdwet. Het gaat om het 'woonplaatsbeginsel': een regel die bepaalt wie betaalt: Wie moet bijvoorbeeld de zorg voor een Utrechts kind in een Ermelose instelling betalen? Daar is nu gesteggel over tussen gemeenten.

De wet is daarom aangescherpt. Maar die wet gaat pas in februari 2021 in. Volgend jaar mei wordt duidelijk of gemeenten met veel instellingen er meer geld bij krijgen. Dat wordt dus niet al duidelijk in mei dit jaar, zoals Markink stelt in zijn reden om het onderzoek uit te stellen.  

Lucia van Milaan van D66, een van de indieners van de motie snapt de afweging van Markink wel. 'Gelderland heeft veel instellingen. Als dat woonplaatsbeginsel wordt aangepast, heeft dat zeker effect op onze vraag. Ik zie dit als een zorgvuldige afweging om tot een concreter onderzoeksresultaat te kunnen komen.'

Maar er is nog een element: de lobby in Den Haag. Zodra duidelijk is hoeveel Gelderse gemeenten de kosten van de jeugdzorg niet kunnen dragen, zouden gemeenten met dat overzicht samen naar Den Haag stappen om meer geld te vragen. 

Door het uitstellen van het Gelders onderzoek, komt ook die lobby in het geding. En dat is kwalijk, vinden de fractievoorzitters. 'Het gaat om financiële risico's die bijna alle gemeenten raken', zegt PvdA-fractievoorzitter Kerris. CDA-fractievoorzitter Zoet zegt: 'Het is van belang dat de lobby plaatsvindt. Dat komt onvoldoende naar voren in de reactie van Markink'. Zoet wil met de andere indieners om tafel om een reactie te formuleren op het uitstellen van het onderzoek. 

In 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk geworden voor de jeugdzorg. Sindsdien rijzen de kosten de pan uit. In 2017 zaten alle landelijke gemeenten samen zo'n 605 miljoen euro boven het budget. Voor afgelopen jaar vallen de kosten waarschijnlijk nog hoger uit. En dat kan grote gevolgen hebben, waarschuwen jeugdhulporganisaties. Kinderen komen op lange wachtlijsten, of krijgen niet de zorg die zij nodig hebben.