Zoekgeraakte moleculen en vraagtekens rond subsidie: wat is er aan de hand bij het Radboud?

Onderzoeksprogramma Argos van VPRO en Human deed onderzoek naar mogelijk concurrentievervalsing vanwege subsidie die het bedrijfje kreeg van Zorgonderzoek Medische Wetenschap, kortweg ZonMW. De uitzending hierover was zaterdag te beluisteren op Radio 1.

De zaak kwam aan het licht tijdens een ruzie voor de rechtbank. Journalist Eric Arends van Argos sprak erover met Omroep Gelderland. Vorig jaar werd bekend dat de Radboud Universiteit een 'supergel' ontwikkeld had. Een gel die 'bevriest' als hij opwarmt en dooit als het koud wordt. Ideaal om bijvoorbeeld te gebruiken bij de behandeling van brandwonden. De universiteit wilde het op de markt brengen en kreeg die kans.

ZonMW, een samenwerking vanuit de Nederlandse Organisatie Wetenschappelijk Onderzoek en het ministerie van VWS schreef in 2014 een aanbesteding uit voor subsidie. De universiteit en het medisch centrum gaven zich op en kregen uiteindelijk een miljoen euro. Maar, zo blijkt nu, onder vreemde omstandigheden.

Om de subsidie binnen te halen, moest worden samengewerkt met een commercieel bedrijf binnen een consortium. Argos vond uit dat de Radboud Universiteit bij de aanvraag een niet-bestaand bedrijf opgaf. ZonMW kwam hierachter. Maar in plaats van de aanvraag af te wijzen, gaf het de universiteit extra tijd om wél een bedrijf te vinden, waarna het alsnog de subsidie kreeg.

Volgens hoogleraar Willemien den Ouden van de Universiteit Leiden is dat concurrentievervalsing, vertelt zij in de uitzending. 'Het is een zogenoemde tenderregeling. Dat betekent dat partijen met elkaar moeten concurreren. Iedereen moet zijn plan zo goed mogelijk presenteren op een bepaalde datum. Die datum is, als ik het goed heb begrepen, verschoven, specifiek voor deze partij. Dat betekent dat je één van de partijen langer de tijd hebt gegeven om beter te scoren in de wedstrijd dan de anderen. Dat is heel ongebruikelijk en ook verboden.'

Uiteindelijk richtte de Radboud Universiteit op de valreep zelf een bedrijf op en werkte samen met een andere partner. Maar de leiding van dit nieuwe bedrijf, Secmatix, bleef in handen van het Radboud. De directeur van dat bedrijf was namelijk ook het hoofd van de commerciële afdeling van het medisch centrum. Die externe commerciële partner buiten het Radboud - een voorwaarde voor de subsidie - bleef dus uit.

Bovendien, zo licht journalist Arends toe, had het bedrijf geen geld. 'Ze hadden een gestort kapitaal van honderd euro. Het idee was dat dit bedrijf zelf geld inlegde. Uiteindelijk kwam honderdduizend euro die Secmatix bijdroeg uit de portemonnee van de Brandwondenstichting, een andere deelnemer aan het consortium. Maar ZonMW zegt dat van niets wist.

In dat consortium zaten naast het Radboudumc en de universiteit ook de Nederlandse Brandwonden Stichting, de Verenigde Samenwerkende Brandwondencentra en Chiralix, een Nijmeegs bedrijf dat de moleculen leverde voor het onderzoek. Dat moesten zij doen op vrijwillige basis, niet tegen betaling.

Argos kwam de zaak op het spoor bij een rechtszaak. Secmatix heeft inmiddels een nieuwe directeur: ondernemer Jan Nagy. De vorige directeur werd vervangen omdat men een ondernemer aan het hoofd van Secmatix beter leek. En dat bedrijf en het Radboud stonden nu lijnrecht tegenover elkaar.

Tijdens de zitting kwam naar voren dat Chiralix, het bedrijf dat de moleculen leverde, een conflict had gehad over geld. Volgens de voorwaarden van de subsidie moesten deelnemende bedrijven op eigen kosten een bijdrage aan het onderzoeksproject leveren. Maar op de zitting bleek dat ook Chiralix, net als Secmatix, zijn bijdrage niet uit eigen zak had betaald. Chiralix kreeg namelijk gewoon betaald voor zijn levering, nota bene door de Radboud Universiteit.

De advocaat van het Radboud erkende tegenover de rechter dat deze financiële constructie ‘niet is hoe het zou moeten’. Het ging volgens hem dan ook om een constructie ‘die niet formeel is geregeld’. Subsidieverstrekker ZonMw zou hier echter wel van op de hoogte zijn gesteld. ZonMW heeft dat tegenover Argos ontkend.

Ondertussen was de uitvinder van de supergel niet meer werkzaam bij de Radboud Universiteit. Hij vertrok naar een universiteit in Australië. 'Het consortium wilde geen concurrentie en eiste dat de uitvinder - Alan Rowan - een concurrentiebeding zou tekenen, maar hij weigerde', aldus Arends.

De moleculen waren door Rowan meegenomen naar Australië. Het Radboud stapte hierop uit het consortium. Dat gat zou opgevuld worden door Wound-Ex, een opgestarte dochteronderneming van Secmatix, die met ondernemer Nagy inmiddels een eigen directeur had die niet was verbonden aan het Radboud. Het bedrijf wilde dat alle kennis en het materiaal van het gel-onderzoek zou worden overgedragen als zij instapten. Dat kon het Radboud niet. Wound-EX liet daarom liet beslag leggen op die informatie, tot onvrede van het Radboud.

Inmiddels zijn het gehele onderzoek en de moleculen terug in Nijmegen, maar in wat voor staat zijn de moleculen? Dat vraagt Wound-Ex zich af. Ondanks de missers van het Radboud neemt hoogleraar Den Ouden het vooral ZonMW kwalijk dat het subsidie heeft gegeven voor een aanvraag die niet deugde. 'Dat is reden om het af te wijzen.'

De Radboud-instellingen herkennen de kritiek. Een woordvoerder laat weten: 'We zoeken tot op de bodem uit wat er is gebeurd. Daarom hebben wij eerder al een onafhankelijke partij (KPMG) de opdracht gegeven dit te onderzoeken. Het onderzoek loopt.'

Wel geven de universiteit en het medisch centrum aan dat het onderzoek zelf erg belangrijk is: 'We zien het als maatschappelijke taak deze gel voor patiënten beschikbaar te krijgen. Hiervoor is verder onderzoek en ontwikkeling noodzakelijk. Radboud Universiteit en Radboudumc blijven zich hiervoor maximaal inspannen.'