'Maatregelen nodig om herhaling massale vissterfte te voorkomen'

'Het lijkt erop dat het effect van extreem droge zomers een blinde vlek was,' stelt ecoloog Jan Kranenbarg, verbonden aan RAVON. 'Het is aannemelijk dat dergelijke zomers in de toekomst vaker voor zullen komen en dit vraagt om maatregelen van de waterschappen.'

Afhankelijk van het gebied kan daarbij volgens de ecoloog gedacht worden aan maatregelen als: het minder vaak onttrekken van water, het vasthouden van regenwater, het zorgen voor meer variatie in diepte en het zorgen voor meer schaduw. In poldergebieden zou je een hoger waterpeil kunnen toestaan zodat er een buffer voor droge zomers aanwezig is.

'Het is triest dat er zoveel vissen zijn gestorven en dat terwijl er tal van projecten zijn opgezet om de visgemeenschap in ons land te herstellen', vertelt Kranenbarg, staand met een schepnet in een sloot in Wageningen. 'Het droge jaar 2018 is voor de visstand in Gelderland een grote klap, het kan wel tientallen jaren duren voordat het weer op peil is.'

Dan ineens vangt hij toch een vis; 'Hebbes!' Een kleine modderkruiper en een tiendoornige stekelbaars hebben zich in een dieper deel van de sloot waarin wat water is blijven staan genesteld. Hier in Wageningen komt het leven wel weer terug. Maar volgens Kranenbarg zal spannend worden welke vissoorten zich kunnen herstellen in de beken die afgelopen zomer op de Veluwe en in de Achterhoek zandpaden zijn geworden. 

Ook is het volgens Kranenbarg wenselijk om het verloop van het waterpeil in droge tijden nauwgezet te volgen zodat noodmaatregelen als het oppompen van diep grondwater en het verplaatsen van vissen tijdig genomen kunnen worden. 'Een plan waarin staat welke maatregelen mogelijk zijn en hoe te handelen bij dalende waterstanden is noodzakelijk.

'Als dat er is kan er eerder gehandeld worden en kan een herhaling van duizenden naar lucht happende vissen in de toekomst hopelijk voorkomen worden', vertelt Jan Kranenbarg. Nu kwamen de waterschappen volgens hem pas in actie na tips van vrijwilligers die vissen spotten.

'Het is een dramatisch jaar, ik heb nog nooit zoiets meegemaakt. Het zal mogelijk jaren duren voordat de vissen en bodemdieren weer terug zijn. De zeldzame en streng beschermde grote modderkruiper lijkt op een aantal plekken helemaal verdwenen te zijn. In deze sloten bij Wageningen was de klei op de bodem keihard opgedroogd, en was er nadien geen waterleven meer te bespeuren', vertelt hij. De drooggevallen beken op de Veluwe waren zandpaden geworden vol met dode bodemdieren en vissen.

In een reactie zegt het Waterschap Vallei en Veluwe dat er dit jaar sprake was van een uitzonderlijke situatie: geen regen en een hoge verdampingsgraad. Dat samengevoegd met de ingewikkelde structuur van de beken op de Veluwe was er volgens dijkgraaf Tanja Klip-Martin moeilijk zicht te krijgen op de waterstanden in de afzonderlijke beken.

Verder mag een waterschap niet zomaar vissen vangen en verplaatsen. Daar is een vergunning van de provincie voor nodig en de hulp van een gecertificeerde visser. De vergunning liet op zich wachten, maar in samenspraak met de provincie is het waterschap volgens Klip-Martin al wel vissen gaan verplaatsen voordat die vergunning was afgegeven.

De dijkgraaf zegt met vrijwilligers nog 'een royale hoeveelheid vissen te hebben gevangen' en vertrouwt erop dat de visstand in de drooggevallen beken daarmee op termijn zal herstellen.