Nieuws
Witte Piet in oorlogstijd, een ludiek protest tegen de Duitse bezetter
ARNHEM - In het eerste oorlogsjaar maakten verschillende kranten melding van een Zwarte Piet-probleem. Van een Pietendiscussie zoals die nu wordt gevoerd, was nog helemaal geen sprake. De witte Pieten in december 1940 waren bedoeld als ludiek protest tegen de Duitse verduisteringsplicht.
December 1940, Nederland was al zeven maanden bezet door de Duitsers. Het Nederlandse Sinterklaasfeest ging gewoon door, maar het moest hier en daar wel wat aangepast worden, vanwege de verduisteringsplicht die de bezetter had ingevoerd tegen de nachtelijke luchtoorlog.
Sint kan de weg niet vinden
De Duitsers wilden dat het in Nederland 's nachts helemaal donker was, zodat geallieerde bommenwerpers op weg naar Duitsland zich niet konden oriënteren op de verlichte steden onder hen. Alle ramen moesten verduisterd worden met speciale gordijnen of zwarte verf, er mocht geen kiertje licht naar buiten komen. Straatverlichting, lichtreclames en fel schijnende koplampen waren verboden en fietsen, auto's, trams en treinen mochten alleen een zwak lichtje voeren. 's Nachts was het pikkedonker op straat, je zag geen hand voor ogen en dat leidde vaak tot ongelukken. Om in het donker toch de weg te kunnen vinden werden stoepranden, brievenbussen, huisnummers, deurbellen en sleutelgaten van voordeuren wit geschilderd.
En dat was natuurlijk voer voor anti-Duitse kranten. In verschillende uitgaves verschenen rond sinterklaastijd verschillende spotprenten en artikelen die de draak staken met de verduisteringsplicht.
De Graafschap-bode 4-12-1940, Sint Nicolaas en de tijdsomstandigheden, bron: Delpher
De Telegraaf publiceerde op 30 november een gedichtje: 'Jantje's brief aan Sint Nicolaas' (bron Delpher)
Sinterklaas, nu U in 't donker,
Langs de daken rijden moet.
Hoop ik maar dat U en Pieter
Heel, heel erg voorzichtig doet.En zo U wel kunt begrijpen,
Hoop ik ook maar, lieve Sint
Dat U evengoed de weg nog
Naar m'n kleine schoentje vindt.Daarom heb ik aan Teun Roetman,
Die de schoorsteen heeft geraagd,
Voor hij bij ons op het dak ging,
Gauw nog eventjes gevraagd:
Of hij met een beetje witkalk,
- dat mijn moesje nog had staan-
Onze schoorsteen wilde witten,
En dat heeft hij ook gedaan.Dus wanneer U in de Spoorstraat,
Nu een witte schoorsteen ziet,
Weet u: hier woont Jantje Pruimers.
Dag Sint Nicolaas, dag Piet.
De Haagsche Courant 30-11-1940, schilder uw huisnummer op uw schoorsteen, bron: Delpher
Witte Piet in het donker
Ook Zwarte Piet kreeg een make-over, omdat Sinterklaas hem anders niet meer zou kunnen vinden in de duisternis. Meerdere regionale dagbladen publiceerden op 30 november 1940 een spotprent waarop te zien is dat Sinterklaas Piet een likje witte verf geeft. De prent is bedoeld als ludiek protest tegen de impopulaire verduisteringsmaatregel. Wat de Duitse bezetter hiervan vond, is niet bekend.
Nieuwsblad van het Noorden 30-11-1940, bron: Delpher
De Sint voegde op pakjesavond de daad bij het woord en verscheen hier en daar met een witte Piet, zoals op 5 december 1940 te lezen stond in verschillende dagbladen.
Utrechts volksblad: sociaal-democratisch dagblad 05-12-1940, bron: Delpher
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!
