Opmars zonneparken: 'Geen zonnepanelen op schaarse landbouwgrond'

In onze provincie zien we steeds meer zonneparken verrijzen. De afgelopen jaren kregen twintig projecten een rijkssubsidie toegewezen voor een zonnepark. Tot nu toe zijn hiervan zeven parken klaar. Het zonnepark op de vuilstort van Avri in Geldermalsen is tot nu toe het grootste zonnepark van Gelderland. Verder liggen de parken in Lingewaard, Hengelo, Lochem, Lienden, Winterswijk en Zutphen. Op dit moment leveren de zonneparken in Gelderland volgens netbeheerder Liander jaarlijks voor zo'n 24.000 rijtjeshuizen elektriciteit. 

Kijk op de kaart hieronder waar zonneparken (gepland) zijn. Tekst gaat verder onder de kaart.

Alleen in Friesland liggen op dit moment meer zonneparken dan in Gelderland. Friesland heeft er elf klaar, Groningen en Gelderland zeven. In Noord-Holland zijn de meeste subsidies vergeven voor zonneparken. Daar komen er 34, waarvan er nu 4 zijn gerealiseerd. 

Steeds meer zonneparken, maar leg ze niet neer op landbouwgrond, is de boodschap van Zeman dus. 'Daken en gevels van huizen en bedrijven moeten veel meer gebruikt worden om zonnepanelen op plaatsen. En in plaats van weilanden, zouden alleen onbruikbare gronden, zoals vuilstortplaatsen ingezet moeten worden voor de grote zonneparken. Ook op water kun je grote parken kwijt', zegt Zeman. 

In Gelderland is onlangs het grootste drijvende zonnepark gebouwd in Lingewaard. Lees hier meer over zonneparken op water. 

Miro Zeman wijt de snelle opmars van zonneparken aan de gunstige subsidieregeling. 'Het voordeel van een groot zonnepark is dat het minder kost dan kleinere systemen op daken. De installatiekosten zijn lager bij een park en je hebt veel sneller je investering terugverdiend. Een zonnepark van 15.000 zonnepanelen levert op zo'n 6 hectaren in 25 jaar tijd zo'n 5 tot 10 miljoen euro op voor de investeerder.' 

Gelderse gemeentes zijn op dit moment druk bezig om beleid te ontwikkelen voor het opwekken van duurzame energie. Ze worden overstelpt met aanvragen van projectontwikkelaars die geld zien in zonneparken. Zij benaderen boeren om grond te kopen of te huren om er grote zonneparken op te kunnen leggen. Boeren kunnen 5000 tot 7000 euro per hectare verdienen en dat verdient beter dan de grond verbouwen.  

Land- en Tuinbouworganisatie LTO Noord begrijpt het individuele belang van de boer. Maar LTO Noord wil net als hoogleraar Zeman dat de opmars van zonneparken op landbouwgrond wordt gestopt. 'Het lijkt alsof er vooral een wedstrijd gaande is wie zich de meest duurzame gemeente mag noemen', zegt Ben Haarman, voorzitter van LTO Noord regio Oost.

Top 5 toegewezen SDE+-subsidies voor zonneparken in Gelderland
1. Bemmel                  14,8 miljoen euro
2. Geldermalsen         14,3 miljoen euro
3. Babberich               11,8 miljoen euro
4. Lochem                   11,3 miljoen euro
5. Wamel                       9,2 miljoen euro

Gemeentes zijn erop gebrand om hun klimaatdoelstellingen te halen. Want dat daar een grote opdracht ligt, is duidelijk. De Achterhoekse gemeenten willen in 2030 energieneutraal zijn en dat betekent alle hens aan dek. Het plan is dat er vóór 2030 zo'n 55 zonneparken aan worden gelegd in de Achterhoek. 

Berkelland heeft een aantal plekken aangewezen waar zonneparken niet mogen komen. De rest van de grond is onder voorwaarden beschikbaar. De zonneparken kunnen overal opduiken. De investeerder en/of grondeigenaar bepaalt de locatie.

In totaal zal van de 26.000 hectare grond in Berkelland zo'n 40 tot 80 hectare landbouwgrond nodig zijn om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen. 'Zo'n 0,3 procent van alle grond zal mogelijk belegd worden met zonnepanelen. Dat is zo'n laag percentage, dus het is niet zo dat straks heel Berkelland vol ligt met zonnepanelen', zegt Marijke van Haaren, wethouder in de gemeente Berkelland.  

Haarman van LTO Noord noemt het bizar. LTO Noord merkt dat projectontwikkelaars de schaarse grond voor de neus van andere boeren wegkapen. 'Het is een te gemakkelijke conclusie als je het zo procentueel wegzet. Wij hebben die kostbare landbouwgrond nodig, omdat we met z'n allen willen dat we minder intensief gaan boeren. We willen meer koeien in de wei. Dat gaat op deze manier niet lukken.' Volgens LTO Noord drijven de projectontwikkelaars de grondprijzen omhoog, zodat jonge boeren het nakijken hebben.

Zonneparkontwikkelaar Kronos Solar uit Duitsland bouwt zonneparken van tussen 7 en 50 hectare en richt zich op de Engelse en Nederlandse markt. Zij hebben onder andere met boeren in Bemmel en Lochem een deal gemaakt om een zonnepark aan te leggen. Volgens Kronos Solar ontkom je er niet aan om landbouwgrond te gebruiken. 'Boerengrond is het meest beschikbaar en betaalbaar. Zo simpel is het. Voor industriegrond betaal je rond de 12.000 euro, voor boerengrond betaal je ongeveer de helft. Gemeentegrond is nauwelijks beschikbaar, omdat gemeenten deze niet voor 25 jaar beschikbaar willen stellen', zegt Laurens van Ochten, projectmanager bij Kronos Solar. 

De beslissing of een park op een bepaalde locatie gebouwd mag worden, ligt bij de gemeenten. Om toestemming te krijgen, moeten investeerders aan een aantal voorwaarden voldoen. 'De belangrijkste is dat omwonenden in het proces betrokken worden', zegt de beleidsmedewerker van de gemeente Berkelland. Die vereiste is er niet voor niets. Zonneparken kunnen veel weerstand opwekken in de buurt waar ze komen, met als grootste argument dat het landschapsvervuiling is.

Dat merkt ook een boer die anoniem wil blijven. Hij ziet zonnepanelen als een rendabele uitbreiding van de inkomsten. 'De marges in de veehouderij zijn zo laag dat schaalvergroting of verbreding noodzakelijk is om te overleven. Wij willen geen groter bedrijf worden, maar zoeken het in de verbreding. Wij kiezen voor een zonnepark, een andere boer voor bijvoorbeeld kinderopvang.' 

Ook hij legde de plannen voor aan de buurt. 'Het is een utopie om te denken dat alle buren zullen applaudisseren. Het is een kwestie van smaak. Omwonenden hebben vaak het 'not in my backyard'-principe. Ze willen het gewoon niet in hun buurt. Terwijl ze wel voor meer duurzaamheid zijn. Om de klimaatdoelstellingen te halen zullen windmolens en zonneparken nodig zijn. Uiteindelijk zal de gemeente beslissen of we aan de slag mogen.'  

Volgens LTO Noord zijn zonneparken helemaal niet nodig. 'Er zijn genoeg alternatieven. De huidige windmolen van 9 megawatt levert bijvoorbeeld net zoveel op als 6 hectare zonnepanelen. Maar windmolens leveren nog meer protest op dan zonnepanelen', zegt Ben Haarman. 

Volgens wethouder Marijke van Haaren van de gemeente Berkelland zijn beide duurzame energiebronnen van belang. 'We hebben straks ongeveer 16 windmolens nodig en zo'n 80 hectare aan zonnepanelen velden. Komt er een windmolen meer, dan hebben we minder zonnepanelen nodig. Als we energie-neutraal zijn, dan stoppen we met de ontwikkeling', legt Van Haaren uit.

Zeman hoopt in ieder geval niet dat de subsidieregeling hier net zo'n effect zal hebben als in andere Europese landen. 'Zoals in Tsjechië waar ongeveer tien jaar geleden een gunstige subsidieregeling was geïntroduceerd. Daar hebben investeerders heel veel groen bedekt met zonnepanelen. Daar is het publiek niet blij. De mensen keren zich dan tegen zonne-energie. Dat is niet de bedoeling. De subsidieregeling was daar dan ook snel aangepast', zegt Zeman.

Netbeheerder Liander wil dat er meer regie komt op de locatiekeuze van zonneparken. Bij windmolens is er rijksbeleid waarbij bepaald is waar windmolens mogen komen te staan. Hierdoor kan Liander tijdig voorbereidingen treffen en haar netten verzwaren. Bij zonneparken ontbreekt dit beleid. En dat moet anders, zegt Liander.

'Als er te veel zonneparken van een energie-elektriciteitsstation gebruik willen maken, is een capaciteitsprobleem het gevolg. Met het grote aantal initiatieven dat in de pijplijn zit, kan het gebeuren dat we geïnteresseerden nee moeten verkopen, omdat we onze netten niet tijdig kunnen verzwaren', aldus de woordvoerder van Liander.