Zin in Zondag | De dominee komt voorbij | Bram Grandia

Luister hier naar het fragment

Verzet is dit jaar het thema op 4 en 5 mei. De directeur van het NIOD (Nederlands Instituut voor oorlogsdocumentatie) Frank van Vree schreef een prachtig essay bij dit thema met als titel ‘Verzet als voorbeeld’ . Van Vree schrijft als het om motieven om in verzet te komen gaat: “Neem de schrijver en criminoloog J.B. Charles, pseudoniem van Willem Nagel, tijdens de oorlog een actief verzetsman, die in beweging kwam toen de eerste maatregelen tegen zijn Joodse medeburgers werden genomen. ‘Ik verdom het’ - in die uitroep lag voor Nagel de essentie van de verzets -daad: het moment waarop het genoeg was geweest en hij het heft in eigen hand nam. Hij deed dit niet uit liefde voor allerlei verheven waarden, maar omdat zijn geweten het hem vroeg – het geweten, ‘die hoogstpersoonlijke intellectuele en ethische bloedvaten en kring- spieren’. “

Ik sloeg het eerste hoofdstuk van het Bijbelboek Exodus op. Daarin schildert de schrijver de onderdrukking van de Joden in Egypte. De Farao gedraagt zich als Hitler. Als de Hebreeën die vanwege de honger als migranten naar Egypte gekomen zijn, zich vestigen in het land en talrijk worden, gaat de Farao uit angst voor hen tot tegenmaatregelen over. Hij laat de mannen keihard werken, hij maakt ze tot slaven. Het helpt niet, het volk blijft zich in snel tempo voortplanten. Dan gebiedt de Farao die in Exodus geen naam krijt de twee vroedvrouwen met de mooie namen Sifra en Pua om de Hebreeuwse jongetjes bij de geboorte te doden. Bevel is bevel. Ze moeten wel. Dan staat er in de tekst: “maar de vroedvrouwen hadden ontzag voor God dn deden niet wat de koning van Egypte tot hen gesproken en gezegd had: ze lieten de kinderen leven” (Exodus 1:17). Vrijwel altijd wordt gezegd dat het hier om Hebreeuwse vroedvrouwen gaat. Al eeuwen lang is er binnen de joodse schriftuitleg een discussie of het nu gaat om Hebreeuwse vroedvrouwen of om de vroedvrouwen van de Hebreeërs. Zo kun je het ook vertalen. Dan kunnen het Egyptische vroedvrouwen zijn. Ik houd het op het laatste. Binnen het ‘bevel is bevel’ systeem van de Farao zijn het de twee Egyptische geboortehelpsters Sifra en Pua die het verdommen om de Farao te gehoorzamen. Ze hebben er voor gekozen om hun Hebreeuwse medevrouwen te helpen een kind op de wereld te zetten. ‘Geboortehelpster’ zijn is de kern van hun beroep. Kinderen doden staat daar haaks op. Twee vrouwen die kiezen voor het leven. Zij krijgen van God een toekomst. Twee rechtvaardigen zoals die professor Nagel. Ik denk vandaag ook aan de recent overleden 107 jaar oude Johan van Hulst die als directeur van de Hervormde kweekschool in Amsterdam samen met Gezina van der Molen (de oprichtster van dagblad Trouw) en anderen honderden Joodse baby’s en kinderen uit de Hollandse Schouwburg via de naburige tuin van de kweekschool in vrijheid brachten. Met groot gevaar voor eigen leven. In april 1945 werd de ondergedoken van Hulst bij verstek ter dood veroordeeld voor het redden van Joodse kinderen. Die verzetsverhalen kunnen we niet vaak genoeg vertellen. Geloven in de God van het leven betekent ongehoorzaam zijn aan de tirannen van de dood. Dank zij de Egyptische Sifra en Pua bleven de kleine Joodse jongens, zoals Moshe, de kleine Mozes, goddank in leven.