Nieuws

Zaak Rigter-Nijmegen: mag je een zorgwoning met persoonsgebonden budget betalen?

Binnenkort staan zorgaanbieder Rigter en de gemeente Nijmegen tegenover elkaar in de rechtbank. De gemeente claimt 1,8 miljoen euro wegens pgb-fraude; Rigter beschuldigt de gemeente van smaad en laster en eist 800.000 euro. Volgens de gemeente heeft Rigter, dat cliënten begeleidde bij zelfstandig wonen, te weinig zorg geleverd en de huur van cliëntwoningen betaald met pgb’s. Omroep Gelderland blikt vooruit op de rechtszaak. © Omroep Gelderland
Binnenkort staan zorgaanbieder Rigter en de gemeente Nijmegen tegenover elkaar in de rechtbank. De gemeente claimt 1,8 miljoen euro wegens pgb-fraude; Rigter beschuldigt de gemeente van smaad en laster en eist 800.000 euro. Volgens de gemeente heeft Rigter, dat cliënten begeleidde bij zelfstandig wonen, te weinig zorg geleverd en de huur van cliëntwoningen betaald met pgb’s. Omroep Gelderland blikt vooruit op de rechtszaak.
door Judith Spanjers

In dit artikel leest u:

-dat Rigter cliëntwoningen met zorgopbrengsten betaalde-dat de vraag is in hoeverre hierdoor minder zorg is geboden-dat onlangs is ontdekt dat huur toch met pgb betaald mag worden-dat cliënten afhankelijk zijn als ze in een zorgwoning wonen-dat deskundigen een gevaar zien in de combinatie vastgoed en zorg

Deel 2 in ons onderzoek naar pgb-fraude:

Mocht Rigter de huur met pgb-geld betalen?

Volgens de gemeente Nijmegen verhuurde Rigter te dure woningen aan de kwetsbare cliënten. Sommige woningen kostten zo'n 1.200 euro aan maandelijkse huur, terwijl cliënten vaak niet meer dan een (Wajong)uitkering hebben van ongeveer 1.000 euro per maand. Om de cliënten er toch te kunnen laten wonen, zou Rigter geld van het persoonsgebonden budget gebruikt hebben. En dat mag niet, zegt de gemeente.
De advocaat van Rigter bevestigt aan Omroep Gelderland dat een deel van de kosten van de woningen met de zorgopbrengsten is betaald, maar volgens hem verbieden de regels van het pgb dat niet.
'Een bedrijf mag zelf weten wat het doet met het verdiende geld. Rigter wil een veilige woning bieden voor cliënten. Een Wajonger kan geen woning van 700 euro betalen. Daar moet altijd geld bij. De plicht van beschermd wonen is dat je een veilige woning aanbiedt. Rigter heeft geld bijgelegd om de huur te betalen. Ik als advocaat leg ook geld bij om mijn kantoor te betalen. Dat betaal ik uit de opbrengst. Niet uit de winst. Dat zijn bedrijfskosten, net als pennen.’

Te veel winst?

Harrie Verbon, hoogleraar Openbare Financiën aan Tilburg University, vindt het onwenselijk als zorgbedrijven een deel van de huur van cliënten betalen.
'Als cliënten in een woning van bijvoorbeeld 700 euro wonen dan kan het zorgbedrijf er eigen geld in stoppen of zorggeld. Om dat te kunnen betalen, moet je zoveel winst maken dat je je af kunt vragen of er voldoende zorg wordt geleverd of dat de pgb's te hoog zijn. Dan hebben de gemeente en het zorgkantoor de kostprijs te ruim berekend.'
Ook de belangenvereniging voor pgb-houders Per Saldo vraagt zich af hoe doelmatig de zorg is als je met winst een deel van de huur van cliënten kunt betalen.
Rigtergroep had twee bedrijven in Nijmegen: Rigter BV en R2 BV. Beide bedrijven leverden zorg via uitsluitend een persoonsgebonden budget. Het ging hierbij voornamelijk om beschermd wonen. Cliënten met een licht verstandelijke beperking en/of psychiatrische problemen woonden in een huis van de zorgaanbieder en werden begeleid om zelfstandig te leren leven. Een budget voor beschermd wonen varieert volgens de gemeente Nijmegen tussen de 39.000 en 85.000 euro per persoon per jaar. 

Huur mag niet met pgb betaald worden

Omroep Gelderland legde de kwestie voor aan de Nederlandse Zorgautoriteit, zorgkantoren Menzis en VGZ en de belangenvereniging voor pgb-houders en Per Saldo. Al deze instanties zeggen unaniem ‘nee’ op de vraag of je huur mag betalen met pgb. Maar... ze erkennen ook dat een bedrijf zelf mag bepalen waar de pgb-opbrengsten aan worden besteed. Een dilemma dus.
Als het pgb de enige inkomstenbron is van een zorgaanbieder, kan volgens VGZ het vermoeden ontstaan dat het pgb ook gebruikt wordt voor huur. Menzis zegt dat de bewijslast vooral ingewikkeld is. 'Wij roepen hetzelfde als de wethouder van Nijmegen, maar je moet het wel kunnen bewijzen. Hij zal dat bewijs hebben. Wij hebben dat niet.'
Als je huur met pgb betaalt, gaat dit ten koste van de kwaliteit van zorg
woordvoerder Vereniging Nederlandse Gemeenten

Huur mag toch met pgb betaald worden

Huur mag dus niet uit pgb betaald worden, maar de advocaat van Rigter haalt een document aan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) waaruit blijkt dat je wel huur mag betalen met pgb. Dit geldt niet voor pgb's die via een zorgkantoor lopen, omdat deze via een andere wet verstrekt worden.
Gemeenten zouden dit dus wel mogen. Hoe zit dat?
Omroep Gelderland vraagt VNG om een reactie en hieruit blijkt dat pas onlangs inderdaad duidelijk is geworden dat je met pgb de huur mag betalen. Maar elke gemeente mag afwijken van de mogelijkheid die de nieuwe wet blijkt te bieden.

Regels oude wet toegepast

Volgens VNG hebben gemeenten de afgelopen jaren de regels van de oude wet toegepast. Daarin was geregeld dat betalen van huur geen onderdeel van het pgb was. 'Het pgb is opgebouwd uit aantallen uren zorg. Het pgb bevatte geen vergoeding voor wonen. Als er toch huur met pgb is betaald dan kan het niet anders dan dat dit ten koste is gegaan van de kwaliteit van zorg.'
Gemeenten mogen nu dus toch kiezen om huur met pgb te gaan betalen. Op dit moment werkt het ministerie van Volksgezondheid aan nieuwe regelgeving hiervoor. 'Tot die tijd moeten gemeenten zelf keuzes maken', aldus de woordvoerder van VNG.
Het persoonsgebonden budget (pgb). Dat staat centraal in de zaak tussen Nijmegen en Rigter. Een pgb is zoals de naam al zegt persoonsgebonden. Met het geld kan de cliënt zorg inkopen en zelf bepalen wie deze zorg verleent. Of iemand een pgb krijgt voor 24-uurszorg, bepaalt een gemeente (Wmo) of een zorgkantoor (WLZ). Hoeveel pgb iemand krijgt, bepaalt de gemeenten of in het geval van een zorgkantoor het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). De cliënt moet vervolgens afspraken maken met de zorgaanbieder over welke zorg er geboden wordt tegen welke prijs. 

Beleid Nijmegen

De gemeente Nijmegen had in de beleidsregels van 2015 beschreven dat pgb niet voor onderdak bestemd was. In 2017 en 2018 is de voorwaarde nog explicieter beschreven: met pgb mag je geen huur betalen.
Olga Floris, docent gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam bestudeerde op verzoek van Omroep Gelderland de standpunten van Rigter in het proces, de beleidsstukken van de gemeente Nijmegen en stukken die betrekking hebben op de Wet maatschappelijke ondersteuning waar beschermd wonen onder valt.
'De verordening met de daarbij behorende beleidsregels zijn duidelijk. Je mag pgb niet aan huur besteden. Hier kan Rigter niet onderuit komen', zegt Floris. 
Meer weten over pgb? Lees hier 5 vragen en antwoorden over het pgb.

Scheiden wonen en zorg

De regel dat huur nu volgens VNG alsnog met pgb betaald mag gaan worden, gaat volgens haar in tegen de trend dat de overheid juist steeds meer wonen en zorg wil scheiden.
'Het is belangrijk dat cliënten voor hun woning niet afhankelijk zijn van een zorgaanbieder. Als de zorg niet bevalt, kan een cliënt in ieder geval in de woning blijven en voor een andere zorgaanbieder kiezen. Nu is het nog vaak zo dat je een woning van de zorgaanbieder huurt en hiervan afhankelijk blijft. Stop je de zorg, dan moet je je huis uit', stelt Floris.
De gemeente Nijmegen heeft ook een bezwaar tegen deze afhankelijkheidsrelatie. ‘Dat heeft zich bij Rigter ook voorgedaan. Cliënten werden onder druk gezet met de aankondiging dat de zorgovereenkomst zou worden beëindigd. Hierdoor zouden ze uit de woning moeten vertrekken.’
De inspectie moet alert zijn
George de Kam, honorair hoogleraar Volkshuisvesting en grondmarkt

Belangenverstrengeling vastgoed en zorg

VNG erkent in het rapport over beschermd wonen dat die afhankelijkheid fraude in de hand kan werken. 'Een zorgaanbieder kan pgb-klanten aan zich binden door woonruimte tegen een lage huur aan te bieden. Samenwerking van zorgaanbieders met vastgoedbeheerders zorgt voor enerzijds woonruimte voor kwetsbare mensen en anderzijds voor fraudegevoelige situaties.'
Volgens hoogleraar Accountancy Jeroen Suijs van de Erasmus Universiteit Rotterdam wordt beschermd wonen heel aantrekkelijk voor vastgoedondernemers als je met pgb ook de huur mag gaan betalen.
'Zij kunnen zo een mooi rendement op hun vastgoed behalen door de maximale huurprijs te vragen. Voor die prijs krijgen zij hun vastgoed in de vrije sector waarschijnlijk niet verhuurd. Dat verklaart ook waarom je meer vastgoedondernemers in de zorgsector ziet. De cliënten wonen wellicht luxer dan strikt noodzakelijk. De 'combideal’ van wonen en zorg zal in de toekomst er ook voor zorgen dat er geen inzicht is in hoeveel van het zorggeld aan vastgoed besteed wordt.' Volgens Suijs is de kans groot dat alles vermeld zal worden onder de noemer 'zorg'.

Cliënten minder alert

George de Kam, honorair hoogleraar Volkshuisvesting en grondmarkt van de Rijksuniversiteit Groningen, noemt de combinatie zorg en wonen vooral ook risicovol als er kwetsbare cliënten bij betrokken zijn.
'Deze cliënten zijn minder alert om in de gaten te houden of er voldoende zorg geboden wordt. Als er minder zorg geboden wordt, kan een bedrijf winst maken. Er zouden cliëntondersteuners mee moeten kijken of de hoeveelheid en de kwaliteit van zorg voldoende is en de inspectie moet extra alert zijn.'
 

Zie ook:


Reageren? Mail naar jspanjers@gld.nl
Lees meer in ons dossier zorgfraude