'Politieke partijen naïef omdat ze kandidaat-raadsleden niet beter screenen'

Het argument van veel politieke partijen is dat ze kandidaten op de lijst vaak al jaren kennen. Kolthoff van de Open Universiteit vindt dat geen excuus: 'Dat je iemand al heel lang kent omdat die al heel lang lid is van een partij en ook actief is, is nog geen reden om bijvoorbeeld ook niet even naar de omgeving van zo'n kandidaat te kijken.'

'Want de kandidaat kan zelf wel in orde zijn, maar als verkeerde elementen wel of niet bewust in zijn of haar omgeving zitten dan is dat gewoon een risico. Niet alleen voor de raad, maar ook voor de kandidaat zelf.'

Lees een uitgebreid artikel over het onderzoek van Omroep Gelderland onder 85 politieke partijen: Kandidaten gemeenteraad nauwelijks gescreend op fout gedrag.

Professor integriteit Hans van den Heuvel van de Vrije Universiteit Amsterdam ziet niets in nog uitgebreider screenen van kandidaat-raadsleden. 'Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) kan zeker helpen, evenals een gedegen zoektocht op internet, zoals op sociale media. Maar dit alles geeft geen garantie voor de toekomst.'

Volgens Van den Heuvel kunnen ook huidige raadsleden in contact komen met personen met criminele bedoelingen. 'Maar ook dan nog is het vrijwel onmogelijk om als één persoon in de raad criminele activiteiten te ontwikkelen. Dan moet je een besluit van de gemeenteraad naar je hand kunnen zetten. Dat is feitelijk onmogelijk.'

Toch zijn de waarschuwingen van onder anderen de Gelderse commissaris van de Koning Clemens Cornielje, diverse burgemeesters en ook het ministerie van Binnenlandse Zaken volgens Kolthoff zeker niet ongegrond: 'Het zullen niet de criminelen zelf zijn die in de raad plaats zullen nemen, maar ze zullen iemand naar voren schuiven die dat wel leuk en interessant vindt en die onder hun invloed staat, of kan komen.'

In de enquête waarvoor Omroep Gelderland fractievoorzitters en andere bestuurders uit alle Gelderse gemeentes heeft geïnterviewd die deelnemen aan de verkiezingen op 21 maart, blijkt dat partijen over het algemeen al blij zijn dat ze voldoende kandidaten kunnen vinden. 'Dat is een groot probleem en dat werkt de waakzaamheid natuurlijk ook tegen. Want partijen zijn al lang blij dat zich op het oog geschikte kandidaten aanbieden. Ik kan me voorstellen dat je dan wat minder secuur bent in de screening', aldus Kolthoff. 

Professor Van den Heuvel ziet vooral een rol voor burgemeesters weggelegd. 'Ik zie in mijn onderzoeken dat de burgemeester, als hoofdverantwoordelijke voor de integriteit van de gemeentelijke organisatie, doorgaans zeer alert is op mogelijke integriteitsschendingen.'

'Ik heb in de provincie Gelderland verschillende vermoedens van integriteitsschendingen onderzocht, met name rond misbruik van vertrouwelijke informatie en misbruik van de raadsfunctie. Van zo'n onderzoek schrikt de gemeenteraad meestal, maar het heeft wel een zuiverende werking, veel meer dan welke screening dan ook.'