'Er moeten minimale eisen komen voor kwaliteit jeugdhulp'

Olga Floris onderzocht in opdracht van Omroep Gelderland de regelgeving rondom de inzet van personeel in de jeugdhulp. En zij komt tot de conclusie dat er geen duidelijke regels voor zijn. Volgens Floris bieden de brede omschrijvingen te veel ruimte voor interpretatie door jeugdhulpaanbieders. Zij roept de verantwoordelijke instanties daarom op om in actie te komen. 

'Ik vind dat er als minimale eis moet worden vastgelegd dat er altijd ten minste twee beroepskrachten op een groep staan, en afhankelijk van de zorgzwaarte, meer. Veilige en goede zorg kan niet door één persoon op een groep geleverd worden. Stel dat die ene zorgverlener met een cliënt naar de wc moet, of er is een incident met een cliënt, dan moet er in elk geval nog één kracht over zijn voor de rest van de groep of om hulp te kunnen regelen.'

Op de groep zou volgens Floris ook minimaal één gediplomeerde kracht moeten staan die geregistreerd is bij het Kwaliteitsregister Jeugd. Medewerkers die bij dit register aangemeld zijn, kunnen via tuchtrecht op hun geleverde werk worden aangesproken. Vrijwilligers en stagiaires moeten bovenop deze bezetting ingeroosterd worden en zouden volgens Floris zeker niet alleen op een groep mogen staan. 'Zij kunnen niet voldoen aan de vereisten die aan professionals kunnen en moeten worden gesteld.'

Floris begrijpt niet dat er geen minimale eisen zijn om veilige zorg te garanderen. 'In de kinderopvang zijn kwaliteitseisen opgesteld en aangescherpt. Daar moet straks bijvoorbeeld 1 medewerker op 3 baby's staan. Er zouden voor jeugdzorg, gehandicaptenzorg en ouderenzorg ook berekeningen gemaakt moeten worden om te bepalen met hoeveel personeelsleden je minimaal op een bepaalde groep zou moeten staan om veilige zorg te kunnen leveren.'

In 2016 kregen zo'n 350.000 kinderen jeugdzorg. Hiervan krijgt het grootste deel hulp aan huis. 21.430 kinderen krijgen elders jeugdhulp met verblijf. 17.900 kinderen wonen bij een pleeggezin. Sinds de nieuwe Jeugdwet is het de bedoeling dat kinderen zo min mogelijk naar grote zorginstellingen gaan. Als kinderen uit huis gaan, komen ze vooral terecht bij een pleeggezin, gezinshuis of bijvoorbeeld een zorgboerderij. Dat kan een risico zijn volgens de inspectie IGJ, omdat de complexe problematiek van kinderen mogelijk niet past bij de kwaliteit van de kleinschalige hulpverlening. 

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de gemeente Arnhem erkennen dat er geen minimale scholingseisen zijn vastgelegd voor bedrijven die jeugdhulp bieden. Wel is er een norm die door alle instanties wordt toegepast. De zogenoemde 'verantwoorde werktoedeling'. Hierin staat voor welke werkzaamheden een bedrijf een geregistreerde medewerker in kan zetten en wanneer dat niet nodig is. 

Maar een verplichting om geregistreerd personeel in te zetten is er niet. Een zorgaanbieder mag zelf bepalen hoeveel personeel er in wordt gezet en of de medewerkers geregistreerd zijn. Het is uiteindelijk aan de inspectie om te controleren of de zorg voldoet.

Woordvoerder IGJ: 'Bij het toezicht van de inspectie gaan wij niet uit van concrete eisen, maar van de verwachtingen die wij hebben geformuleerd in onze eigen toetsingskaders. Per zorgaanbieder en locatie wordt bezien of een situatie verantwoord is of niet. Dit hangt vooral ook af van de ernst van de problematiek van de cliënten.' 

Inspectie IGJ controleert of er bij jeugdhulpaanbieders voldoende aandacht is voor de veiligheid van kinderen. Uit inspecties van 2014 tot en met 2016 blijkt dat minder dan de helft van de bedrijven een voldoende scoort op het 'zicht houden op de veiligheid van kinderen'.

John Goessens is manager Wonen & Opgroeien bij jeugdzorgorganisatie entrea lindenhout, een grote zorgorganisatie die ook contracten aangaat met kleinere zorgaanbieders. Deze werken dan in onderaannemerschap van entrea lindenhout. Hij vindt net als Olga Floris dat er altijd een gediplomeerde professional aanwezig moet zijn, 24 uur lang. Maar hij denkt dat het onhaalbaar is om er standaard twee op een groep te zetten.

'Op een leefgroep van 8 tot 10 personen, kunnen wij 220 uur hulp per week inzetten. Dat is 31 uur per dag zorg. Met dat budget haal je het niet om twee personen 24 uur zorg per dag te laten leveren. De twee personen wil je vooral tijdens de spitsuren tussen vier uur 's middags en negen uur 's avonds. Overdag als de kinderen naar school zijn en 's nachts als de kinderen slapen, werk je in de regel met één gekwalificeerde medewerker.' Hij vindt dat er minimaal één medewerker moet zijn in een bedrijf die zich geregistreerd heeft bij het Kwaliteitsregister Jeugd.  

Volgens Olga Floris zou geld geen rol moeten spelen. 'Als we de kwaliteit van zorg willen garanderen dan zal er meer geld moeten komen. Bij de ouderenzorg heeft Hugo Borst het ook voor elkaar gekregen om 2 miljard euro erbij te krijgen. Waarom zou er bij jeugdzorg en gehandicaptenzorg geen geld bij kunnen?'

Goessens erkent dat het niet gemakkelijk is de kwaliteit van zorg bij een startende zorgondernemer op waarde te schatten. 'Gemeenten hebben een lijst met contracteisen als ze een contract aangaan. Maar de grote vraag is: check je ook echt voordat je het eerste kind plaatst of ze voldoen? Dat is natuurlijk de vraag. De gemeente en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zullen moeten checken of het ook echt voldoet aan de eisen. En als je met een beginnend bedrijf een contract sluit, hoe beoordeel je dan de kwaliteit? Het hele project, waaronder het kwaliteitssysteem, moet immers nog op gang komen. En wanneer kom je dan weer terug voor een dubbelcheck?'

In 2014 telde Nederland nog 120 jeugdzorgorganisaties. In 2015 ging de jeugdhulp over naar de gemeenten met als gevolg dat de hoeveelheid jeugdhulpaanbieders explosief is gestegen. Begin 2017 waren dit er naar schatting 3800. Een precies cijfer kan de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd niet geven. Dit komt omdat er geen registratieplicht is voor bedrijven.  

'In de praktijk blijkt dat de kwaliteit van zorg in de loop der tijd kan veranderen en dat herhaalbezoeken belangrijk zijn', zegt Goessens. De onlangs in opspraak gekomen zorgaanbieder MeSa Zorg uit Herveld begon in 2014 met het leveren van zorg. In 2015 bezocht de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd de zorgboerderij voor de eerste keer. Toen werd de zorg goedgekeurd.

De gemeente Overbetuwe en 10 andere omliggende gemeenten, waaronder Arnhem, sloten op 1 januari 2017 een contract met MeSa Zorg. Op dat moment voldeed het bedrijf aan de gestelde kwaliteitseisen. Een half jaar later blijkt echter uit de inspectie die de GGD in opdracht van de gemeente Overbetuwe doet dat de zorg niet voldoet. Nu een jaar later bij een tweede inspectie blijkt dat de zorg nog steeds niet voldoet.  

Lindenhout plaatste begin vorig jaar twee kinderen bij zorgboerderij MeSa Zorg. Omdat onlangs uit het laatste inspectierappor, in opdracht van de gemeente Overbetuwe blijkt dat er onvoldoende geschoold personeel aanwezig was, heeft Goessens besloten om de kinderen ergens anders onder te brengen. 

'Jeugdbescherming Gelderland en gemeenten vroegen twee jaar geleden of er kinderen via ons als hoofdaannemer bij MeSa Zorg geplaatst konden worden. Het bedrijf was toen net begonnen. Dat was een reden voor ons om te gaan kijken. We waren niet negatief, maar het was nog te pril om ook echt een contract aan te gaan. Wij hebben een kwaliteitsmeetlat en toen we daarmee de zorg toetsten, zagen we dat er nog wel wat moest gebeuren. Maar op dat moment keurde de landelijke inspectie MeSa Zorg wel goed.'

'Toen vorig jaar de vraag gesteld werd of we twee kinderen wilden plaatsen, kwamen we via een omweg weer bij MeSa Zorg uit. Wij hadden en hebben geen contract met ze, maar we hadden wel een plek nodig. Wij dachten dat het in orde was, maar door personeelsverloop kan de situatie en dus de kwaliteit blijkbaar veranderen en daar zullen wij, de gemeente en inspecties alert op moeten blijven.'

MeSa Zorg heeft inmiddels een herstelplan ingeleverd bij Regio Centraal Gelderland, de organisatie die namens Overbetuwe en de 10 andere gemeenten de zorg inkoopt. Eind februari zou de zorg weer op orde moeten zijn. Tot die tijd worden er geen nieuwe cliënten geplaatst.

Cliëntenstop voor MeSa Zorg; gemeente stelt nieuw ultimatum

Lees ook ons zorgdossier