Nieuws

Gemeenten gaan 'landjepik' door boeren aanpakken

De meeste Gelderse gemeenten weten niet of en hoe vaak boeren illegaal grond van de gemeente gebruiken. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. Tegelijkertijd lijken gemeenten in de Achterhoek wakker geschud door de aandacht voor frauduleus 'landjepik' in Berkelland. © ANP
ARNHEM - De meeste Gelderse gemeenten weten niet of en hoe vaak boeren illegaal grond van de gemeente gebruiken. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. Tegelijkertijd lijken gemeenten in de Achterhoek wakker geschud door de aandacht voor frauduleus 'landjepik' in Berkelland.
'Op dit moment controleren wij niet of nauwelijks op fraude met perceelgrenzen', zegt woordvoerder Marieke Verhoeve van de gemeente Montferland. 'Het college overweegt dat in 2018 te veranderen.' En Carlo van der Borgt van de gemeente Arnhem zegt: 'Ik moet tot de conclusie komen dat we er weinig gegevens over hebben. In enkele gevallen lijkt het er wel op dat stukjes grond onrechtmatig gebruikt worden.'
Kijk hier naar de reportage (de tekst loopt door onder de video):
Gemeenten gaan 'landjepik' door boeren aanpakken

Reactie van 33 gemeenten

Omroep Gelderland zocht contact met alle Gelderse gemeenten en ontving van 33 een inhoudelijke reactie. Aanleiding voor de rondgang was het nieuws over de gemeente Berkelland, die in december in dagblad Trouw bekendmaakte dat ze tientallen gevallen van landjepik had vastgesteld. Opgeteld zou het gaan om een oppervlakte van bijna tweehonderd voetbalvelden.
Extra mest uitrijden en meer subsidie

Boeren kunnen door andermans land in gebruik te nemen, zoals bermen, niet alleen meer verbouwen of meer land voor hun vee creëren. Ook kunnen ze zo extra Europese landbouwsubsidie ontvangen en toestemming krijgen om meer mest uit te rijden.

Agrariërs moeten hun grondgebruik registreren bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) – onderdeel van het ministerie van Economische Zaken – en op basis daarvan wordt het persoonlijk mestquotum en subsidiebedrag bepaald. De opgegeven landgrenzen worden gecontroleerd aan de hand van luchtfoto’s en steekproefsgewijs met satellietbeelden. Dit is volgens de Gelderse Natuur en Milieufederatie geen precieze methode en daarom zou het niet ingewikkeld zijn om met de opgave van perceeloppervlakten te frauderen.

Hoeveel extra subsidie boeren op deze manier kunnen binnenhalen, is volgens een woordvoerder van RVO.nl niet in algemeenheid te zeggen: ‘Er geldt geen standaardbedrag per hectare’.

Boertje pesten?

Op basis van een eigen inventarisatie stelt de Gelderse Natuur en Milieufederatie (GNMF) dat fraude 'op flinke schaal' lijkt voor te komen in Gelderland, met name in de Achterhoek - omdat daar minder sloten zijn die voor een natuurlijke afrastering zorgen. 'Houtwallen, bomen, natuurlijke bermen en soms ook slootranden verdwijnen', zegt GNMF-directeur Volkert Vintges.
Houtwallen, bomen, natuurlijke bermen en soms ook slootranden verdwijnen.
Volkert Vintges, directeur Gelderse Natuur en Milieufederatie.
‘Het resultaat is dat de laatste stukjes natuurlijk landschap ernstig worden aangetast en dat de leefgebieden voor planten en dieren in het agrarisch landschap nog verder worden geminimaliseerd.’ Vintges benadrukt dat de GNMF er geen punt van maakt ‘om boeren dwars te zitten’, maar omdat de biodiversiteit volgens de milieuclub wordt bedreigd.

'Het speelt niet bij ons'

De meeste Gelderse gemeenten – onder meer Beuningen, Duiven, Ermelo, Heerde, Maasdriel en Scherpenzeel – geven aan niet goed te weten in hoeverre bij hen sprake is van landjepik. De gemeente West Maas en Waal is stelliger. 'De kwestie speelt niet bij ons', vertelt woordvoerder Sandra Jansen, maar ze zegt ook: 'Wij hebben het niet in onderzoek.'
Een aantal gemeenten – zoals Brummen en Rijnwaarden – geeft aan dat illegaal grondgebruik daar niet of weinig zal voorkomen omdat percelen zijn begrensd door sloten.
De meeste Gelderse gemeenten weten niet of en hoe vaak boeren illegaal grond van de gemeente gebruiken. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. Tegelijkertijd lijken gemeenten in de Achterhoek wakker geschud door de aandacht voor frauduleus 'landjepik' in Berkelland. © Omroep Gelderland

Wake-up call

Andere gemeenten zeggen wél bekend te zijn met landjepik door boeren. 'Het komt ook hier voor', vertelt voorlichter Margreet Arends van de gemeente Bronckhorst. 'Niet alleen bij agrariërs, maar ook in de bebouwde kom. Wij werken er al langere tijd aan om dit op te lossen.' Mensen kunnen de grond teruggeven of kopen voor een gereduceerd tarief – net als in andere gemeenten. 'We zijn nu nog aan de slag in de bebouwde kommen', zegt Arends. 'Daarna pakken we het buitengebied op.'
We gaan er vanuit dat van fraude met landsgrenzen ook hier sprake is.
Arian Kuil, woordvoerder gemeente Doetinchem.
Voor de gemeente Doetinchem was het nieuws over Berkelland 'een wake-up call', zegt woordvoerder Arian Kuil. 'We gaan er vanuit dat van fraude met landsgrenzen ook hier sprake is, maar in welke mate weten we niet. Dat gaan we nu uitzoeken.'

Folder voor bewoners

Ook in de gemeente Winterswijk eigenen boeren zich soms gemeentegrond toe, vertelt voorlichter Rieta van der Linde. 'De komende tijd gaan wij nader inventariseren hoe groot het probleem is en zullen we bekijken welke maatregelen wij eventueel zouden kunnen nemen.' 
De gemeente Oude IJsselstreek 'vermoedt' dat daar eveneens sprake is van landjepik door boeren. 'We doen geen systematisch onderzoek', zegt voorlichter Kirsten Bokkers, 'maar af en toe komen we een situatie tegen waarin een boer grond van de gemeente in gebruik heeft genomen. In die gevallen treden we handhavend op.' Mogelijk start in Oude IJsselstreek een gemeentelijk project om oneigenlijk grondgebruik door agrariërs te stoppen.
Om landjepik te voorkomen, verstuurt de gemeente Oost Gelre in het voorjaar een folder naar bewoners in het buitengebied om zo 'het belang van de bermen voor natuur en landschap onder de aandacht te brengen', aldus woordvoerder Marlies ten Tije.
De meeste Gelderse gemeenten weten niet of en hoe vaak boeren illegaal grond van de gemeente gebruiken. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. Tegelijkertijd lijken gemeenten in de Achterhoek wakker geschud door de aandacht voor frauduleus 'landjepik' in Berkelland. © Omroep Gelderland

Provincie doet ook onderzoek

Sommige grond in Gelderland is in handen van de provincie en ook zij houdt er rekening mee dat eigen land illegaal door boeren wordt gebruikt. ‘We weten nog niet in hoeverre het voorkomt, dat gaan we de komende weken inventariseren’, zegt voorlichter Everdien Gunsing.
Het gaat hierbij om grond rond provinciale wegen. De berichten over landjepik in de gemeente Berkelland zijn volgens Gunsing voor de provincie aanleiding geweest om erin te duiken.

LTO: 'Het wordt opgeblazen'

'Er wordt geroepen: boeren gebruiken gemeentegrond voor extra subsidie en om extra mest uit te mogen rijden. Dat is een onzinverhaal.' Ben Haarman, zelf boer en voorzitter van LTO Noord regio Oost, is helder: het nieuws over landjepik wordt volgens hem 'wat opgeblazen'. Niet dat hij ontkent dat boeren soms stukjes land van bijvoorbeeld de gemeente gebruiken. Dat gebeurt volgens hem al jaren en gemeenten zouden dit aan zichzelf te danken hebben.
Er wordt geroepen: boeren gebruiken gemeentegrond voor extra subsidie en om extra mest uit te mogen rijden. Dat is een onzinverhaal.
Ben Haarman, voorzitter LTO Noord regio Oost.
Haarman bedoelt dit: 'Als gemeenten heel weinig doen aan onderhoud van bermen, dan is het logisch dat boeren de berm meemaaien, net zoals veel burgers overigens ook doen. Anders verrommelt de boel en is de kans groot dat onkruid in de berm op je eigen land terechtkomt.' Hij durft zelfs te stellen dat wanneer bermen beter zouden worden onderhouden, boeren misschien wel minder bestrijdingsmiddelen zouden hoeven te gebruiken.

Takken en bladeren

LTO-voorzitter Haarman vindt het niet terecht dat gemeenten ‘jarenlang’ niet gehandhaafd hebben en de situatie 'dan ineens als probleem zien'. Wat hem betreft moet de communicatie tussen gemeenten en boeren worden verbeterd: 'Stem het bermbeheer beter met elkaar af en geef de boeren hierin een rol.'
Volgens de LTO-voorman gebruiken boeren soms ook andermans land vanwege de registratiewijze van hun grond bij het ministerie van Economische Zaken. Doordat een registratie wordt gecontroleerd met luchtfoto’s, kan een perceel soms kleiner lijken dan dit in werkelijkheid is. Dit kan het geval zijn wanneer er boven het land takken en bladeren van bomen hangen, of de schaduw daarvan. 'Dan kun je minder land registreren', legt Haarman uit, 'en dan kan de neiging bestaan om aan een andere kant wat berm mee te nemen, ter compensatie.'
De meeste Gelderse gemeenten weten niet of en hoe vaak boeren illegaal grond van de gemeente gebruiken. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. Tegelijkertijd lijken gemeenten in de Achterhoek wakker geschud door de aandacht voor frauduleus 'landjepik' in Berkelland.
De schaduwlijnen die op deze afbeelding zijn te zien, worden bij registratie van boerenland van de totale oppervlakte afgetrokken.

Verdwijnt het coulisselandschap?

Kritiek op de registratiemethode van landbouwgrond is niet nieuw. 'Ook vanuit de provincie Gelderland is hier al eens aandacht voor gevraagd', vertelt woordvoerder Everdien Gunsing. 'De geldende registratiemethode werkt vaak oneigenlijk landgebruik in de hand.'
Afgelopen voorjaar schreven Achterhoekse gemeenten (waaronder Berkelland), LTO en agrarische natuurverenigingen er een brief over aan toenmalig staatssecretaris Martijn van Dam (PvdA) van Landbouw. De verschillende partijen vrezen dat door de huidige registratiemethode het karakteristieke Achterhoekse coulisselandschap zal verdwijnen.
De geldende registratiemethode werkt vaak oneigenlijk landgebruik in de hand.
Everdien Gunsing, woordvoerder provincie Gelderland.
Volgens de Achterhoekse gemeenten, LTO, agrarische natuurverenigingen en ook de Gelderse Natuur en Milieufederatie zou het veel beter zijn wanneer voor registratie van boerengrond de gegevens van het Kadaster worden gebruikt. 'Het Kadaster heeft exact geregistreerd hoe groot het grondgebied van een agrariër is', zei boer Bertus Hesselink uit Geesteren eerder tegen Omroep Gelderland.

Berkelland in gesprek met ministeries

Begin december liet minister Carola Schouten (ChristenUnie) van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de Tweede Kamer weten dat zij opdracht heeft gegeven tot een onderzoek naar illegaal landgebruik door boeren.
Op 20 februari gaan ambtenaren van het ministerie van Landbouw en van Economische Zaken in gesprek met de gemeente Berkelland. Dan zal gesproken worden over landjepik door boeren en over de manier waarop boerenland nu wordt geregistreerd.