Nieuws

Kristallnacht: Duitse Joden vluchten naar Gelderland

Brandende synagoge tijdens kristallnacht
Het vooroorlogse dieptepunt in de Jodenvervolging in Duitsland is de Kristallnacht, de nacht van 9 op 10 november 1938. Opgehitst door propagandaminister Joseph Goebbels gaan honderden synagogen in vlammen op, worden 7500 Joodse winkels geplunderd en meer dan dertig Joden vermoord. Maar liefst 30-duizend Joodse mannen verdwijnen in een concentratiekamp. Er komt stroom Joodse vluchtelingen op gang, onder andere naar Gelderland.
DINXPERLO - Het vooroorlogse dieptepunt in de Jodenvervolging in Duitsland is de Kristallnacht, de nacht van 9 op 10 november 1938. Opgehitst door propagandaminister Joseph Goebbels gaan honderden synagogen in vlammen op, worden 7500 Joodse winkels geplunderd en meer dan dertig Joden vermoord. Maar liefst 30-duizend Joodse mannen verdwijnen in een concentratiekamp. Er komt stroom Joodse vluchtelingen op gang, onder andere naar Gelderland.
In Winterswijk wordt in het najaar van 1938 een trein met Joodse vluchtelingen tegengehouden bij grens 
Het Nederlandse vluchtelingenbeleid is in mei 1938 aangescherpt: er komt geen vluchteling het land meer in. Het is te duur geworden om vluchtelingen op te vangen en er is al te weinig werk voor de Nederlanders, laat staan dat er nog wat te doen is voor de nieuwkomers. Volgens de minister van Justitie zijn vluchtelingen een ‘ongewenscht element voor de Nederlandsche maatschappij en derhalve (…) een ongewenschte vreemdeling’ , die moest worden geweerd. Maar in de praktijk aan de grens bleek dat niet zo gemakkelijk uitvoerbaar. Duizenden kwamen illegaal over de ‘groene grens‘ Nederland binnen.
Alleen in heel uitzonderlijke individuele gevallen kan de minister van Justitie besluiten mensen toch het land in te laten. Maar aangezien er niet systematisch aan de grens wordt gecontroleerd en er ook geen centraal register voor vluchtelingen is, kunnen Duitse Joden als ze Nederland ongezien weten binnen te komen, uit het zicht van de Nederlandse regering blijven.
Burgemeester Verbeek - Publiek Domein
Een van de mensen die tegen de regels van de regering actief vluchtelingen Nederland binnenhaalt is de Dinxperlose burgemeester Verbeek. Hij reist naar Duitse concentratiekampen om Joodse gevangenen vrij te krijgen, laat een bevriende drukker persoonsbewijzen voor ze maken en geeft ze een verblijfsvergunning. Er wordt een aanklacht tegen hem ingediend en ondanks dat de rechter hem vrijspreekt wordt hij oneervol ontslagen. Pas in 1990 krijgt hij postuum eerherstel. Bekijk hier het verhaal van burgemeester Verbeek:
Na Kristallnacht gaat de regering toch overstag: er mogen 8-duizend vluchtelingen Nederland in, waaronder 1600 kinderen. Er komen inzamelingen op gang om de Duitse Joden te kunnen helpen, waaronder een speciale kerkdienst in de Arnhemse Eusebiuskerk. Op 3 december is er een gezamenlijke landelijke actie die bijna 500-duizend gulden opbrengt, dat is nu meer dan 4,6 miljoen euro.
Op zondag 20 november is er een speciale kerkdienst in de Arnhemse Eusebiuskerk - Arnhemsche Courant, 21 november 1938 

Wilhelmina wil geen vluchtelingen in de buurt

Die vluchtelingen moeten op één centrale plaats worden opgevangen en het oog van de regering valt op Elspeet. Daar kan 110 hectare grond gehuurd worden van de gemeente en de gemeentepolitie uit Nunspeet zal toezicht houden op de vluchtelingen in het kamp. Omdat koningin Wilhelmina privébezittingen heeft in het gebied wordt ze op de hoogte gebracht van de plannen. Zij is er niet over te spreken, het is immers maar twaalf kilometer van haar zomerpaleis Het Loo en dat is veel te dichtbij. Vanwege de afwijzende houding van Wilhelmina komt het vluchtelingenkamp uiteindelijk in Westerbork.