Stembiljettenpuinhoop Nijmegen: opeenstapeling van fouten

Geen enkel stembiljet meer bij tientallen stembureaus in Nijmegen op 15 maart 2017. Mensen die uitweken naar andere stembureaus kwamen bedrogen uit als ze eenmaal ontdekten dat ook daar geen formulieren meer waren om de democratie wat vooruit te helpen.

Toen kwam de mededeling vanuit het stadhuis dat daar tot 23.00 nog gestemd mocht worden. Maar dat mag volgens de kieswet helemaal niet. Dus werd dat besluit in allerijl weer ingetrokken. Rond half tien sloot daar alsnog het stembureau en kwamen flink wat mensen voor een dichte deur te staan zonder hun stem uit te hebben kunnen uitbrengen.

Conclusies uit de evaluatie van nu: er waren wél ruim genoeg stembiljetten, maar niet op de juiste plekken. Van de 83 stembureaus hadden er 30 te weinig formulieren. Een voorraadje van meer dan 5000 stembiljetten hield men achter de hand, maar dat is niet tijdig en juist verdeeld over de noodlijdende stembureaus.

Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 werden populaire bureaus in bijvoorbeeld het Radboud UMC en het Centraal Station halverwege de stemdag voorzien van een verse stembus en een nieuwe voorraad stembiljetten.

In 2017 is dit niet gebeurd en was de voorraad stembiljetten gebaseerd op het aantal biljetten dat in 2012 in één van de twee bussen zat, in plaats van op het aantal stembiljetten van de twee bussen per bureau samen. En zo gingen er nog meer dingen mis. Zo waren er ook 14 stembureaus waar de voorraad formulieren veel groter was dan het aantal kiezers.

De reactie die op al die problemen volgde liet ernstig te wensen over. Halverwege de middag kwam er op het stadhuis een toenemende stroom van telefoontjes binnen met de mededeling: 'Help, bij ons zijn ze bijna op!' Het centrale verkiezingsbureau werd zodanig platgebeld, dat de bereikbaarheid steeds slechter werd en het stembureauvoorzitters niet meer lukte om telefonisch contact te leggen.

Toen is men maar lukraak extra stembiljetten gaan rondbrengen zonder goed te kijken waar ze écht nodig waren. Ook waar het nog niet zo dringend was werden extra stembiljetten achtergelaten, waardoor de al beperkte centrale voorraad nóg kleiner werd.

Rond 18:00 was de hele stapel reserve-formulieren op. Stembureauvoorzitters probeerden de ellende toen zelf maar op te lossen. Bijvoorbeeld door voorraden te delen met andere bureaus of door kiezers door te verwijzen naar andere stembureaus.

Volgens de evaluatie zijn al die problemen deels te verklaren door te weinig en onervaren mensen op het centrale verkiezingsbureau. Een bezetting van vier, waarvan één externe projectleider en twee stagiaires. Om dergelijke chaos in de toekomst te voorkomen moet het stemgedrag na afloop beter in kaart worden gebracht zodat daar voor een volgende keer de verdeling van de biljetten op kan worden afgestemd.

Ook tijdens de verkiezingsdag zelf moet beter worden gekeken naar het stemgedrag. Betrokkenen moeten nog eens worden opgefrist over wat er zoal mis kan gaan en een groepsapp om elkaar snel op te hoogte te houden lijkt ze op het stadhuis ook een goed idee.