Nieuws

Welke straf hangt de ondernemers van Chickfriend boven het hoofd?

De eigenaren van het Barneveldse bedrijf Chickfriend zitten al ruim twee weken vast en horen deze woensdag of ze langer in de cel blijven. Ze worden ervan verdacht stallen te hebben behandeld tegen bloedluis met een mengsel waar het verboden middel fipronil in zat. Hierdoor zijn kippen en eieren vervuild geraakt. Omroep Gelderland spreekt met emeritus hoogleraar strafrecht en strafrechtproces Theo de Roos over de fipronil-kwestie. Want welke straf hangt de mannen boven het hoofd? © Omroep Gelderland
De eigenaren van het Barneveldse bedrijf Chickfriend zitten al ruim twee weken vast en horen deze woensdag of ze langer in de cel blijven. Ze worden ervan verdacht stallen te hebben behandeld tegen bloedluis met een mengsel waar het verboden middel fipronil in zat. Hierdoor zijn kippen en eieren vervuild geraakt. Omroep Gelderland spreekt met emeritus hoogleraar strafrecht en strafrechtproces Theo de Roos over de fipronil-kwestie. Want welke straf hangt de mannen boven het hoofd?
De Roos denkt dat justitie hoog inzet omdat de verdachten, de ondernemers van ChickFriend, tijdens het vooronderzoek van het Openbaar Ministerie nog steeds in beperking zitten. Dat betekent dat de eigenaren Mathijs IJ. uit Nederhemert en Martin van de B. uit Barneveld geen contact mogen hebben met de buitenwereld. 'Dat is een zwaar middel, dat doet justitie niet zomaar', zegt De Roos.
'De verdenking is zwaar, kennelijk, als justitie op deze manier samenwerkt met België', vervolgt de hoogleraar strafrecht, verbonden aan de universiteit van Tilburg. Er wordt door justitie nu duidelijk ingezet op een strafzaak en niet aangestuurd op bestuurlijke boetes, vertelt hij. 'Mogelijk wordt er dan gedacht aan een criminele organisatie die handelde en of gebruikmaakte van het verboden middel fipronil.' 
We leggen de hoogleraar enkele vragen voor, wetende dat hij niet het volledige strafdossier kent en zich baseert op wat naar buiten is gebracht in de media.
Verslaggever Vera Eisink in gesprek met Theo de Roos:

1. Waarom wil justitie zo'n contactverbod?

Justitie wil beperkende maatregelen opleggen aan de verdachten omdat ze bezig is met het internationale vooronderzoek. Zo wordt voorkomen dat de verdachten hun verklaringen op elkaar afstemmen, of dat de media hen beïnvloeden. Het Openbaar Ministerie moet volgens De Roos dan wel serieuze verdenkingen hebben, anders kan het deze maatregel niet op laten leggen.
'Voor zo'n maatregel moet er genoeg bewijs zijn, daar komt het op neer.' Maar, zegt De Roos: 'Als er niet genoeg bewijs is, dan kan het ook zijn dat het helemaal niet tot een strafzaak komt. Het is nu nog altijd een ernstig vermoeden van het plegen van een misdrijf, namelijk het gebruikmaken van en/of handelen in het verboden middel fipronil.'

2. Wat betekent het dat de verdachten in beperking vastzitten?

Dat beide verdachten in beperking vastzitten, is voor de twee intensief, vertelt De Roos. 'Niet alleen voor Mathijs IJ. (24) en Martin van den B. (31), maar ook de families ervaren dit als een extreem lastige periode.' Temeer omdat volgens De Roos de advocaten van het duo bijna niks mogen zeggen tegen de families van de verdachten. 'Je kan niet normaal communiceren, dat is belastend.'
Hij verwacht dat de advocaten zo snel mogelijk de beperkende maatregelen willen laten vervallen. Deze woensdag zal dit worden besproken in de raadkamer van de rechtbank in Zwolle. De rechter beslist dan of de maatregelen in stand worden gehouden of worden opgeheven. 

3. Zijn er vergelijkbare zaken?

'Dan denk ik aan het toedienen van een spierversterkendmiddel aan rundvee in België. In Gelderland denk ik aan de salmonella in zalm bij visverwerker Foppen in Harderwijk, maar dat werd geen strafzaak.'
'Als we ver teruggaan in het verleden, dan denk ik aan softenon. Kinderen werden toen invalide geboren. Ook denk ik aan planta in margarine', zegt de hoogleraar. Volgens de programmamakers van Andere Tijden kreeg Nederland in 1960 voor het eerst te maken met een grote voedselaffaire. Die draaide om boter van het merk Planta. Na het eten van de margarine kregen mensen rode blaasjes. Later bleek dat resten van het verbindingsmiddel ME-18 die veroorzaakte. Consumenten raakten volledig in de war en wilden af van alle margarine, schrijft Andere Tijden op haar website.

4. Hoe gaat een eventuele strafzaak eruitzien?

Justitie zet bij de eiercrisis in op een strafzaak en niet op het overtreden van technische regels. Als je alleen technische regels aan de laars lapt, dan kunnen pittige boetes volgen, zegt de hoogleraar. 'Maar als justitie inzet op het lid zijn van een criminele organisatie en het in gevaar brengen van de volksgezondheid en valsheid in geschrifte, dan kan het een stevige zaak worden. Dan gaat het lang duren.'
De Roos vervolgt: 'In het internationale onderzoek dat nu gaande is, is het lastig om de bewijslast rond te krijgen. De belangrijke vraag tijdens dit proces zal zijn: hoe bedreigend is firponil? Je ziet nu al dat toxicologen hierover twijfelen. Het is wel een verboden middel, maar straks zal het gaan om de dosis die werd gebruikt. Is deze dosering levensbedreigend geweest?'
'Deze gegevens zijn medebepalend. Het is belangrijk te weten hoeveel fipronil er is toegevoegd in het bloedluisbestrijdingsmiddel. Uiteindelijk wordt dan vertaald wat dit betekent voor de hoogte van de strafeis. Als fipronil niet gevaarlijk blijkt, kunnen de straffen weer lager uitpakken. Het wordt sowieso een zaak met technische aspecten. Deskundigen zullen worden gehoord, toxicologen, pluimveehouders, maar ook het toezicht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) kan aan de orde komen.'
Mocht er een veroordeling volgen na het ingewikkelde vooronderzoek, dan volgt zeker een hoger beroep, denkt De Roos. Hij verwacht zelfs cassatie bij de Hoge Raad. Dat is het hoogste rechtsorgaan van ons land. 

5. Welke straf hangt de ondernemers van Chickfriend boven het hoofd?

'Als de voedselveiligheid en/of het dierenwelzijn aantoonbaar in gevaar is gebracht doordat het middel fipronil in de stallen en vervolgens in de kippen en de eieren is terechtgekomen na het uitvoeren van een bloedluisbehandeling, kan de strafeis hoog oplopen. Denk aan enkele jaren celstraf.'  
Wanneer justitie de ondernemers ervan verdenkt een figuur te zijn binnen een criminele organisatie die handelde in fipronil, dan kunnen er volgens De Roos jarenlange straffen volgen: 'Mits natuurlijk de verdachten ook de daders zijn en bewust het middel hebben gebruikt, en dit kan worden aangetoond door justitie.'
Op dit moment zijn de mannen nog verdachten en is onduidelijk welke rollen zij hebben gespeeld in de zaak. Om een voorbeeld te noemen: als je leiding geeft aan een criminele organisatie, dan staat daar een celstraf van 8 jaar voor, zegt De Roos. Uiteindelijk is het de rechter die de strafmaat bepaalt.

6. Kan het ook bij een boete blijven?

Justitie kan tal van middelen inzetten als het gaat om criminele handel en of fraudezaken, vervolgt De Roos: 'Om het geld dat ermee werd verdiend terug te halen, kun je denken aan beslaglegging op panden. Ook banktegoeden kunnen worden bevroren en auto's in beslag genomen. Bedrijven worden gesloten.'
Als wordt aangetoond dat het gaat om een crimineel netwerk, dan volgt een jarenlange celstraf. Is dat het niet, dan wordt het een fikse boete. De rechter bepaalt de hoogte van die boete.