Nieuws

Carbidschieten of slepen, oud & nieuwtradities in Gelderland

29 december 2015, 13:30 • 3 minuten leestijd

Oud & nieuw komt met rasse schreden nabij. Bij uitstek de tijd van tradities. Maar bijna elk dorp of elke stad heeft zijn eigen gewoonte. Een greep uit de rijke variëteit van tradities, sommige uit het verleden, sommige nog springlevend.

ARNHEM - Oud & nieuw komt met rasse schreden nabij. Bij uitstek de tijd van tradities. Maar bijna elk dorp of elke stad heeft zijn eigen gewoonte. Een greep uit de rijke variëteit van tradities, sommige uit het verleden, sommige nog springlevend.

Dikker Broeder bakken in Opheusden. Dat zijn oliebollen uit het laatste meel. Daar zaten de meeste rozijnen in, want die waren naar beneden gezakt.

In Vorden, en in andere delen van de Achterhoek, worden kniepertjes of rolletjes gebakken. Dat zijn knapperige wafeltjes. Kniepertjes zijn plat, nieuwjaarsrolletjes zijn opgerold. Daar zit een verhaal achter. Het kniepertje symboliseert het oude jaar, dat als een boekrol ligt ontvouwen. Het rolletje staat voor het nieuwe jaar, in de rol liggen de geheimen van het nieuwe jaar nog veilig verborgen.

In Wapenveld was het de gewoonte om te slepen. Alles wat los en vastzit wordt overal naartoe gesleept, bijvoorbeeld naar de kerk. Zeker boeren die vergeten hun spullen op slot te zetten, zien die spullen nieuwjaarsdag her en der verspreid in het dorp.
In Elburg werd vroeger op oudejaarsavond om 24.00 uur de teerton verbrand. Een grote eikenhouten viston werd gevuld met poetslappen teer en andere brandbare materialen. En die werd dus met oud & nieuw in brand gestoken.

Op meerdere plaatsen is er de traditionele nieuwjaarsduik. In de Hambroekplas in Borculo gebeurt dat sinds het ontstaan van de gemeente Berkelland, op 1 januari 2005. Sommigen kiezen daarbij voor opvallende kledij: vriendengroepen in dierenpakken of stellen in bruidskledij. in 2009 en 2011 moest de duik worden afgelast, omdat de plas bevroren was. Dat zal nu sowieso niet het geval zijn.
Ook in Borculo is het bij sommige families de gewoonte om om oudjaarsavond zure haring te eten, zo tegen 23.00 uur.
In Lienden werd er juist witte bonen met snijbonen, gekookte ham en gerookte worst gegeten.
'Oma's moes' wordt in Apeldoorn op nieuwjaarsdag gegeten. 'Moes' is Apeldoorns dialect voor boerenkool. Met worst natuurlijk.

Een traditie die sinds 2014 zelfs op de nationale erfgoedlijst staat, is het carbidschieten. Dat gebeurt met name op het platteland in de Achterhoek, maar rukt ook op naar de stad. Carbidschieten gebeurt met stevige melkbussen, want anders knalt de bus uit elkaar door de kracht van het ontploffende carbid. De knal is keihard en het voordeel: carbidschieten is niet verboden, terwijl je vuurwerk alleen maar met oud & nieuw tussen 31 december 18.00 uur en 1 januari 2.00 uur.

in Wageningen en plaatsen als Randwijk, Herveld, Zetten en Andelst gingen kinderen vroeger 'nieuwjaar winnen' bij familie en buren. Ze kregen dan een dubbeltje of een kwartje en bij heel royale gevers zelfs een gulden.

Iets vergelijkbaars gebeurt in Aalten: joar winnen met toeten halen. Oftewel: kinderen gaan een zak snoep ophalen in de buurt of bij familie. Vroeger gebeurde dit met veel lawaai van rotjes en speelgoedpistolen, maar dat mag niet meer. Oorspronkelijk ging de zak snoep naar de eerste die een goed nieuwjaar met veel heil en zegen. Maar meestal kregen alle kinderen snoepjes.

Meer tradities op de website van het Omroep Gelderland-project Een Wagen Vol Verhalen. Heeft u een traditie met oud & nieuw, laat het ons weten en plaats het op de site van Een Wagen Vol Verhalen.

💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!