Hagelstenen zo groot als pingpongballen, hoe kan dat? En wat moet je doen bij onweer?

Omroep Gelderland ging te rade bij Bert Heusinkveld van de Wageningen Universiteit. Eerst over die pingpongballen.

'Nou, wat het is: de atmosfeer bouwt zich heel hoog op bij die hoge temperaturen. Die lucht warmt het aardoppervlak op en gaat stijgen. Zweefvliegtuigen maken daar ook gebruik van. Het kan zich ontwikkelen tot meer dan 10 kilometer hoogte. In die kolom die flink opgewarmd is, kan zich heel veel vocht verzamelen. Dat kan doorgroeien tot enorme onweerswolken.'

'In warme lucht zit ook nog eens veel meer vocht dan in koude lucht. Dat condenseert ergens. Dat gaat zwaar worden; het worden druppeltjes en die beginnen dan te vallen. Omdat er zoveel verschil is in temperatuur aan het aardoppervlak krijg je ook drukverschillen. Dus er gaat lucht stromen. Je krijgt heel veel opwaartse beweging in zo'n bui. Die lucht kan zo hard stromen, dat de druppels weer mee omhoog genomen worden. Ze bevriezen, kunnen als ijsdeeltjes weer omlaag vallen, bevriezen opnieuw, groeien weer aan. Zo krijg je een uienschil-effect. Als je zo'n hagelsteen doormidden zou zagen, zie je allemaal laagjes erin terug. Je zou in feite kunnen tellen hoe vaak die omhoog en omlaag geslingerd is', legt Heusinkveld uit.

Die luchtsnelheid is extreem, weet Heusinkveld. 'Het is eens gebeurd dat een parachutespringer zo'n onweersbui is ingezogen. Hij ging omhoog. Hij viel niet meer omlaag, dus hij heeft zijn parachute ingehaald. Alleen zijn valsnelheid was niet voldoende om omlaag te komen. Dus dat duurde een tijdje. Hij kwam bijna als een klomp ijs omlaag. Hij heeft het, geloof ik, overleefd. Maar dat wordt dus heel gevaarlijk.'

De hagelstenen waren donderdagavond zo groot, dat auto's veel schade opliepen. 'Ja, de massa en de snelheid... Dan zit er heel veel energie in. Dan heb je zo een zware schade. Dan heb je je ruit eruit liggen en deuken...'

En dan waren er flinke onweersbuien. Dat leidde, voor wie ervan houdt, tot mooie plaatjes. Maar blikseminslag zorgde ook voor een aantal branden.

'We liggen dicht aan de zee. De lucht die daarvandaan komt is vochtig. Er hoeft maar iets in de windrichting te veranderen of we krijgen depressies. Die stijgen hier meteen omhoog; het is hier zo warm. En dan krijg je zware onweersbuien en vervolgens afkoeling.'

De buien waren volgens Heusinkveld extreem. 'De bodem was heel droog. We hebben te maken met een tekort aan neerslag in Nederland. Nog steeds, ondanks deze zware onweersbuien. Als de zon een aantal dagen vol schijnt, loopt de temperatuur extreem op en dan komt er heel veel energie in de atmosfeer.'

Bliksemschichten kunnen heel krachtig zijn. 'Ze kunnen een boom uit elkaar laten spatten. Er zijn voorbeelden van mensen die bij een boom geschuild hebben en die zijn gewoon omvergeworpen door die enorme luchtdruk die met die explosie gepaard ging. Daar zit dus veel energie in, maar niet zo gigantisch veel als bij zoiets als TNT. Het is een licht-explosief, zou je kunnen zeggen. Ze kunnen heel snel ook iets in brand zetten.'

Stel: je bent buiten en zo'n gevaarte komt met donderend geweld naar beneden. Wat moet je dan doen? 'Nou, ik zou niet graag in een open gebied staan en al helemaal niet bij de boom waar ik nu sta. Dat is hier het hoogste punt. Je moet een stukje bij de boom vandaan lopen. Wat belangrijk is, is dat je gaat hurken. De benen bij elkaar.'

Ben je in de auto wel veilig? En in huis? 'In de auto zit je redelijk veilig. In huis moet je wel een aantal maatregelen nemen. Je moet er rekening mee houden dat allerlei leidingen het huis binnenlopen. Een gasleiding bijvoorbeeld. Of een waterleiding, die is berucht. Dus: ga niet douchen tijdens zwaar onweer. Er zijn genoeg gevallen bekend van mensen die ineens bewusteloos in de douche liggen. Daar kun je tientallen jaren klachten aan overhouden. Als je dat overleeft', aldus Heusinkveld.

'Ik was dan ook liever niet mijn handen. Dan loop ik niet naar de kraan. Het risico zit erin dat elektriciteit bij een inslag via mijn lichaam gaat lopen. Het lichaam geleidt goed elektriciteit', weet Heusinkveld. En ook belangrijk: doe de stekkers uit het stopcontact.