5 kritische vragen aan minister Schippers over kwaliteit visbedrijven

Dat stelt ze in antwoorden op Kamervragen van de SP (pdf).

De SP vroeg zich af hoe de Onderzoeksraad voor Veiligheid kon concluderen dat Foppen tot de betere bedrijven behoorde qua voedselveiligheid. Want uit onderzoek van Omroep Gelderland is gebleken dat Foppen in de jaren voorafgaand aan de besmetting meermalen beboet en gewaarschuwd is voor het niet juist hanteren van de veiligheidsregels.

Voor de omroep volgt redacteur Judith Spanjers het dossier. Schippers gaat volgens haar op een aantal belangrijke vragen niet in.

Opmerkelijk is dat de minister stelt dat een bedrijf onder verscherpt toezicht gezet wordt als er binnen 2 jaar 3 boeterapporten zijn opgemaakt. In 2011 heeft Foppen 3 boeterapporten gekregen. In 2011 kreeg Foppen 2 keer een boete voor temperatuuroverschrijdingen: bij paling werd een temperatuur van 16 graden gemeten, terwijl 7 graden is toegestaan. En twee boetes omdat Foppen in 2010 met listeria besmette zalm op de markt bracht zonder dit te melden aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. Daarnaast waren er diverse waarschuwingen over het niet naleven van de hygiëneregels.

Daarbij stelt de minister dat een goed functionerend bedrijf eenmaal per jaar wordt gecontroleerd. Dit krijgt de kleur groen. Een oranje gekleurd bedrijf staat onder regulier toezicht en krijgt zo'n 3 keer per jaar een controle. In het geval van Foppen zijn er in 4 jaar tijd 20 inspecties geweest, verdeeld over 3 locaties. Vier keer was de aanleiding een listeriaklacht en één keer de salmonellabesmetting.

In het jaarverslag van de NVWA over 2011 staat dat in dat jaar 14 boetes zijn uitgedeeld. Op een totaal van meer dan 400 visverwerkende bedrijven. Foppen neemt in dat jaar met 4 boetes bijna een derde van het totaal voor zijn rekening. Hoe normaal is dat?

In 2011 overtrad 40 procent van de visbedrijven de regels. In een reactie stelt een woordvoerder van de NVWA dat Foppen niet afweek van de rest. Aangezien het bedrijf de regels overtrad, valt af te leiden dat Foppen tot de 40 procent overtreders behoort. Hoe normaal is een bedrijf dat de regels overtreedt?

Uit een steekproef van Omroep Gelderland onder 15 vergelijkbare visbedrijven blijkt verder dat in de afgelopen 4 jaar 12 boetes aan deze bedrijven zijn uitgedeeld. Ten minste 8 boetes kwamen voor rekening van Foppen. Kan Foppen hierdoor een normaal bedrijf genoemd worden?

De minister stelt dat er altijd direct maatregelen genomen worden om het gevaar weg te nemen. Dit kan door stilleggen van het productieproces of door het terughalen van producten. Daarom vindt de minister dat de volksgezondheid niet in het geding is geweest. Maar is dat ook zo?

-In het geval van Foppen is er zalm verkocht die besmet was met listeria en deze was niet meer uit de handel te halen. Is verkocht en kan dus een gevaar zijn geweest voor de volksgezondheid.

-De paling had een veel te hoge temperatuur. De controleur stelt in het rapport vast dat deze paling werd verkocht aan klanten.

Uit een steekproef die Omroep Gelderland heeft gedaan onder 15 visbedrijven blijkt dat er de afgelopen jaren diverse boetes uitgedeeld zijn. Boetes waarbij je je af kan vragen of de voedselveiligheid niet in het geding is geweest:

-een bedrijf heeft oesters die besmet waren met het norovirus op de markt gebracht. Hiervoor is een boete uitgedeeld door de NVWA, 'omdat dit schadelijk kon zijn voor de menselijke gezondheid.'

-een bedrijf had zalm op de markt gebracht die niet aan de listerianormen voldeed en deze zalm is niet teruggehaald uit de winkels.

-er is ei verwerkt in een visproduct zonder dat dit op het etiket vermeld stond. Dit kan gevolgen hebben gehad voor de gezondheid van mensen met een ei-allergie.

Daarnaast is geregeld geconstateerd dat visbedrijven niet de juiste hygiëneprocedures toepassen en niet de juiste analyses maken.

Ze stelt dat de rapportages van de NVWA wel bekend waren. Maar dat er in 2015 pas het eerste expliciete rapport is gekomen over de vissector. Hoe kan het dat ze de ernst van de situatie nu pas inziet?

In 2011 was al bekend dat 40 procent van de visbedrijven zich niet aan de regels hield.

In de jaarverslagen van de NVWA wordt al vier jaar op rij geconstateerd dat er een 'risico is dat bedrijven op de korte en middellange termijn niet voldoen aan de eisen die gesteld zijn aan een veilige productie van levensmiddelen.'

En daarbij staat beschreven dat' het niet naleven van de norm vooral plaatsvindt op de gebieden proceshygiëne, bedrijfsinrichting, het opstellen en toepassen van voedselveiligheidssystemen en niet melden van schadelijke producten aan de bevoegde autoriteit.'

Verder stelt de NVWA al die jaren dat er aandacht nodig is voor de controle op de traceerbaarheid, etikettering van de vis en visproducten, met name gericht op misleidende consumenteninformatie.

Al jarenlang was dus al bekend dat er problemen waren met de hygiëne bij de visbedrijven.

Vorige maand werd duidelijk dat de NVWA Foppen rood heeft gegeven. Dit betekent dat het bedrijf onder verscherpt toezicht staat. Maar volgens de minister kan de kleur rood een andere verwachting wekken en dus verwarrend werken. 'Volgens de minister zou een bedrijf bij de kleur rood gesloten moeten worden, maar in onze systematiek betekent het dat we het bedrijf onder verscherpt toezicht stellen. Dit is onze interne meetlat. Er wordt nu bekeken hoe we met de kleurensystematiek om zouden moeten gaan', aldus een woordvoerder van de NVWA.

De afgelopen weken is het debat over de slechte prestatie van de visbedrijven al een paar keer uitgesteld. Een nieuwe datum is nog niet geprikt.

Kamerlid Henk van Gerven (SP) is in ieder geval niet tevreden met de antwoorden die de minister op zijn vragen heeft gegeven. 'De minister heeft zich er met een jantje-van-leiden vanaf gemaakt. Ik krijg het idee dat de minister de problemen onvoldoende serieus neemt. Opvallend is dat de minister doet voorkomen of de problemen met het naleven van voedselveiligheids- en hygiëneregels in de visverwerkende sector pas recent aan het licht kwamen. Terwijl al minstens sinds 2010 bekend is dat er problemen zijn, zoals ook blijkt uit eerdere NVWA-rapportages. Ook moet bekend geweest zijn dat er onvoldoende mankracht was voor het opvolgen van waarschuwingen en aanwijzingen.'

Sjoera Dikkers (PvdA) vindt het ook opmerkelijk dat er nu voor het eerst een analyse is gemaakt, terwijl de problemen al lang bekend waren. Zij zal dit in het debat ook aan de orde stellen. 'En ik wil ook weten hoe de minister Foppen als een normaal bedrijf kan beschouwen. Een normaal bedrijf mag toch niet zo vaak in de fout gaan?'