Nieuws

Veiligheid van voedsel nog niet gegarandeerd

DEN HAAG - De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit, de NVWA zegt dat de voedselveiligheid nog altijd niet is gegarandeerd.
Te veel bedrijven hebben de boel niet op orde waardoor nieuwe incidenten met voedsel op de loer liggen. Dat zei directeur Harry Paul van de NVWA woensdagmiddag tegen Tweede Kamerleden. Die discussieerde woensdagmiddag over voedselveiligheid.
Volgens de Oosterbeekse onderzoeksjournalist Marcel van Silfhout is de kans groot dat bij de wekelijkse boodschappen onveilig voedsel zit. Hij stelt dat het toezicht niet deugt. Zo bleek dat er salmonella zat in de zalm van het Harderwijkse bedrijf Foppen. En slachterij Van Hattem uit Dodewaard moest alle rundvlees terughalen die het in 2012 en 2013 leverde. Dat ging in totaal om 28 miljoen kilo vlees.
Van Silfhout, die pleit voor een parlementaire enquête, is niet de enige die meedoet aan het zogeheten rondetafelgesprek. Ook de voedsel- en warenautoriteit praat mee, net als de consumentenbond en de levensmiddelenbranche. Voedselverwerkers en supermarkten zijn niet uitgenodigd.

Liveblog (gesloten):

16.30: het gesprek is afgelopen. We sluiten het liveblog.
16.20: Stichting Verskwaliteit Nederland: boetes moeten gerelateerd zijn aan de omzet van het bedrijf. We staan positief tegenover meer onaangekondigde controles.
Vleesverwerker Vion: Steeds meer bedrijven exporteren naar derde landen. Deze landen stellen hoge eisen. Ik erken dat een aantal bedrijven niet is voorbereid op deze hoge eisen. We zijn voorstander van het openbaar maken van namen van bedrijven die in de fout gaan. Naast boetes uitdelen kun je ook de productie tijdelijk onderbreken.
15.39:
Centraal Bureau Levensmiddelen:
Ons voedsel is veiliger dan ooit. Toch hebben we incidenten. Kleine en grote met nare gevolgen soms. Die incidenten zullen blijven voorkomen. 100 procent garantie is er niet.

Rol van overheid is het vaststellen van normen voor veilig produceren van voedsel. NVWA moet terug naar de kern: toezicht en handhaving voedselveiligheid. Onze wens is dat informatie-uitwisseling tussen overheid en bedrijfsleven beter wordt en sneller. Wij willen heel graag een convenant afsluiten om hier handen en voeten aan te geven.
15.37:
Eurlings, vleesverwerker Vion:
Voedselveiligheid is het belangrijkste punt bij produceren van voedsel. Wij werken met uitgebreide systemen om die veiligheid te garanderen. Voor Vion is dat niet anders. Er wordt geen concessie gedaan aan voedselveiligheid. Het bedrijfsleven is verantwoordelijk voor veilig voedsel. Het bedrijfsleven werkt nauw samen met NVWA.  Wij wisselen dagelijks veel informatie uit met NVWA.

Wij werken aan systeem om zelf bevindingen te publiceren. Auditrappporten kun je al op internet zien. Bij autoriteit van Amerikaanse overheid zijn onze rapporten te lezen. Werkt daar goed. Onze voedselveiligheidssystemen worden verder geprofessionaliseerd.
15.24: Stichting Verskwaliteit Nederland: De impact van grote bedrijven is groter dan van kleine bedrijven. Bij vleesverwerkers staan de marges onder druk. Het risico moet ingericht worden naar het type bedrijf. Op dit moment is er extra toezicht op kleine bedrijven, terwijl de NVWA er al elke dag bij is. De meeste bedrijven krijgen 1 x per 3 jaar controle. Bedrijven die verdacht worden van paardenvleesfraudebedrijven 4 x per jaar.
Kleine slachterijen zijn minder gaan slachten door de hogere toezichtskosten. De markt voor regionale producten kan zo niet verder komen.
15.19: dhr. Uitslag van Consumentenbond: De boetemogelijkheden moeten worden verruimd. De Warenwet biedt nu de mogelijkheid om boetes uit te delen van 1050 euro en dan gaat het om ernstige overtredingen, zoals bij de salmonellabesmetting van de zalm van visverwerker Foppen in Harderwijk. Dat zijn veel te lage boetes. Andere wetten bieden mogelijkheden van boetes van 780.000 tot 4 miljoen euro.
Stichting Verskwaliteit Nederland: We hebben te maken met voedselschandalen. Meer en beter toezicht is nodig en natuurlijk moet het bedrijfsleven ook betalen. Maar wij vinden dat de huidige aanpak niet goed is. Focus op verkeerde risico's.
15.02:
NVWA:
Er zijn grote verschillen tussen inspecteurs die hetzelfde moeten doen. Door het verbeterplan legt nu iedereen per inspectie vast als het gaat om dierenwelzijn. Iedereen krijgt nu dezelfde normen mee. Dan kunnen we de bevindingen van inspecteurs vergelijken. De verschillen bespreken we met bedrijven.
Helma Lodders, VVD: is de mentaliteit verslechterd bij de NVWA?
NVWA:
Ik verwijs naar onze verbeterplannen. Jarenlange krimp en fusie, hou ik mijn baan wel? Toezicht is niet populair geweest. Dat heeft demotiverend gewerkt voor inspectiediensten. Er is een keerpunt geweest en nu voeren we het goede volwassen gesprek.
14.58:
Stichting Varkens in Nood:
500 miljoen dieren zijn slachtoffer van wetsovertredingen. Het ethisch besef begint bij supermarkten, bij afnemers. Prijsdruk is enorm en men wordt gedwongen om de wet te overtreden.

14.51:
NVWA:
Is certificering flauwekul? Als het alleen papieren systemen zijn wel. Er is te veel op vertrouwd. Realitychecks en controles moeten we scherper maken en dan hebben ze een groot goed. We moeten er wel op kunnen vertrouwen. Met elkaar keuzes maken die nodig zijn. Geen goede discussie of NVWA groot genoeg is, vraag is of alle partijen de goede dingen doen. Kennis en inhoud moet het over gaan.

100 procent garantie van veilig voedsel is nooit te geven. Dat is een illusie, maar alle partijen moeten hun verantwoordelijkheid nemen.
14.38:
Vragen Kamerleden:

Marianne Thieme, Partij voor de Dieren: Dhr. Paul van NVWA constateerde een gebrek aan ethisch produceren. Nu hollen we achter de incidenten aan. Misschien moeten we iets aan de hoeveelheid voedsel doen dat we produceren. Ik wil meer inzicht in wat dhr. Paul hiermee bedoelt. 2,7 miljard overtredingen per jaar als het gaat om dierenwelzijn. Daar wil ik ook graag meer over weten.
Sjoera Dikkers, PvdA: Consument moet weten wat hij eet en waar het vandaan komt. Kunt u mij garanderen dat het proces transparant is. Administratie is niet goed op orde zegt u. Wat zijn de belemmeringen voor de NVWA om dit publiek te maken?
Jaco Geurts, CDA: Private afspraken in de landbouw zijn beperkt. Wat zouden wij als Kamer moeten doen om dat te verbeteren?
Er werd gezegd dat controlesystemen uit de jaren '80 zijn en dat een factuur van NVWA per kwartier bijzonder is.
Henk van Gerven, SP: De vraag is hoe wij kunnen bevorderen dat producent ethisch werkt? Is de NVWA goed toegerust om dat ethisch besef te bevorderen en is de NVWA onafhankelijk? Zou NVWA niet beter onder Volksgezondheid kunnen vallen?
Certificering: wat vindt u van de stelling: certificering is flauwekul?
Helma Lodders, VVD: Heeft uw organisatie voldoende ruimte om toezicht vorm te geven zoals u dat zou willen? Van Silfhout stelde dat NVWA van kennisinstituut is verworden tot procesmatig werkend orgaan. Kunt u een 100 % garantie geven over voedselveiligheid. Vlees of andere produkten?
14.28:
Baaij, Stichting Varkens in Nood:
Wij gaan meerdere keren mee met NVWA. Het viel ons op dat alleen op concrete normen wordt gecontroleerd. Naar de rest wordt niet gekeken. Dierenartsen van NVWA worden geïntimideerd bij het toezicht.

Onze indruk van de inspecteurs is dat 25% gemotiveerd is om op dierenwelzijn te controleren, 25% is te motiveren. 50% interesseert het niets. Deze discussie hadden we ook in 2007/2008. Dat de NVWA voedselveiligheid van vlees niet kon controleren werd toen duidelijk.
Waarom hangen er geen camera's in slachterijen? Als de AID voor een controle kwam, kwam er een alarmbel in het bedrijf en werd het proces aangepast. De AID kon vervolgens niets vinden. Een camera kan hier een oplossing voor bieden.
14.24:
NVWA:
bedrijven moeten zelf hun verantwoordelijkheid nemen. Wij willen hierover niet in onderhandeling met bedrijven.
Bedrijven hebben administratie niet op orde. Terughaalacties duren nu dagen tot weken. Normaal moet dit binnen 4 uur zijn. Dan gaat het nog niet over frauderende bedrijven. Dan is administratie ondoorzichtig of afwezig. 
Heel vaak ontbreken realitychecks en onaangekondigde controles. Het zijn papieren werkelijkheden. Rol en positie van NVWA wordt door alle partijen onderkend. We zijn met verbeterplan bezig.
14.05:
Marcel van Silfhout:
Door gebrek aan kennis bij NVWA is er zorg of alles wel goed gaat. Het ministerie zit op schoot bij NVWA. De NVWA moet strenger optreden. Vroeger was het eerst een waarschuwing en dan hard aanpakken. Nu krijg je eerst 3 waarschuwingen en dan een lage boete.
In de zaak Foppen heeft de Onderzoeksraad een opmerkelijke conclusie gedaan. De conclusie van de raad was dat de NVWA niet goed samengewerkt met Foppen. Maar je moet opletten bij toezicht op te veel samenwerking. Er zijn vier doden gevallen. Er was meer informatie dan in het onderzoeksrapport vermeld is.
13.55: Onderzoeksraad: In hoeverre moet je prestaties van bedrijven met namen bekendmaken? 'Naming en shaming' kan een positieve werking hebben. In ieder geval moet je kennis met elkaar delen. Samenwerking met opsporingsdiensten versterken kan helpen.
13.50: Onderzoeksraad: we willen een scheiding tussen keuring en toezicht. Voorstel is om keuringen terug te halen naar de overheid, maar die aanbeveling hebben wij niet gedaan. Bedrijven krijgen certificaten, maar de vraag is wat houdt het certificaat in? Het bepaalt dat bepaalde stappen in het proces in orde waren, maar beoordeelt niet de werkelijkheid.
Je moet elkaar aan durven te spreken. In de vleessector is dit niet mogelijk. Door organisatievorm, bedrijven die ver zijn en minder ver. Het zelfregulerend vermogen kan beter.
13.40:
De Vries, Wetenschappelijke Raad:
Is NVWA onafhankelijk genoeg? Ik moet het antwoord schuldig blijven. Hebben wij geen onderzoek naar gedaan. Deel van de problemen heeft te maken met tijd en kleine marges waar bedrijven mee moeten werken. Vlees is te goedkoop. Door de druk in het hele systeem ontstaan fouten als slordig werken.   

In hoeverre kan publieke informatie een rol spelen? Toezicht is niet alleen op de werkvloer kijken. Gaat om informatiestroom. In vleessector geldt dit nog minder, door koeienziekte bijvoorbeeld al meer maatregelen genomen.
Ketenbeheer is private aangelegenheid waar overheid op moet toezien. Sector heeft belang bij het toezicht, voedselveiligheid loopt imagoschade op. Sector betaalt het toezicht, maar dat wil niet zeggen dat het toezicht niet onafhankelijk is.
Meebetalen in onafhankelijkheid: Onafhankelijkheid, wie betaalt bepaalt, daar gaat het niet om. Rechter wordt ook door belastingbetaler betaald. 'Ik betaal, dus u doet maar wat ik zeg'. Dat is niet het geval.
13.35: Vragen politici:
Sjoera Dikkers, PvdA: Hoe krijgen we een cultuurverandering voor elkaar in de sector?
Jaco Geurts, CDA: Hoe zouden wij de schakels en de complexe structuur in de vleessector kunnen ontvlechten? Er moet meer achter het systeem gekeken worden van certificering. Hoe kan dit in de toekomst beter?
Henk van Gerven, SP: Ik was bij Vion en vooraf keurt de NVWA mee. Deze zit in het proces. Vond ik opmerkelijk. Een toezichthouder zit nooit bij het maakproces normaal gesproken. Waarom is dat? Onafhankelijkheid van NVWA mag niet in gevaar komen.
VVD: In hoeverre zijn er voldoende maatregelen genomen tegen fraude? Moet publiek en privaat toezicht gescheiden worden en wat moet de politiek hieraan doen?
13.30: Onderzoeksraad: hoofdconclusie: bedrijven en overheid kunnen niet garanderen dat vlees veilig is. Concessies aan voedselveiligheid mogen niet, ondanks prijsniveau, bedrijven moeten zich niet achter overheid verschuilen. Er moet een scheiding komen van keuring en toezicht. Er is veel meer aandacht voor fraudebestrijding nodig.
Marcel van Silfhout: economische schade is immens door vertrouwenscrisis. Met ander monitorsysteem had salmonellabesmetting opgespoord kunnen worden. Advies juridisch onderzoek naar twee kapiteins op 1 schip, Economische Zaken en Volksgezondheid. NVWA hoort niet onder Economische Zaken.  NVWA moet op grotere afstand van politiek komen.
13.25:
Rondetafelgesprek met commissie Economische Zaken is begonnen. De Wetenschappelijke Raad en de Onderzoeksraad voor Veiligheid hebben hun visie gegeven over voedselveiligheid.

Wetenschappelijke Raad: Voedselfraude is aantrekkelijk en moeilijk op te sporen. Dit komt door de grote volumes en de hoge bedragen die erin omgaan. Noch het bedrijfsleven noch de overheid heeft overzicht op het toezicht.