7 dingen die je moet weten over het fipronilschandaal voor het debat in de Tweede Kamer

Het Barneveldse bedrijf Chickfriend bestreed bloedluis bij leghennen met het verboden middel fipronil. Hoewel het eten van besmette eieren je niet direct ziek maakt, oordeelde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat er wel sprake is van gevaar voor de volksgezondheid. Miljoenen eieren werden vernietigd, 258 bedrijven gingen op slot en de sector verloor het vertrouwen van de consument. Alleen de directe schade voor de sector bedraagt al 33 miljoen euro.

Uit het antwoord op Kamervragen bleek dat 47 bedrijven hebben besloten hun dieren te ruimen. Daardoor zijn 1,5 miljoen kippen gedood.

De kippenboeren hopen dat de Nederlandse overheid een schadefonds in het leven wil roepen. Ze willen compensatie van de schade die ze hebben geleden door het fipronilschandaal. Ze verwijten de NVWA te laat te hebben ingegrepen. De inspectie werd in november al getipt over het illegale gebruik van het bestrijdingsmiddel in kippenstallen. Volgens de boeren lijkt het voor de consument misschien alsof de crisis voorbij is omdat er eieren in de schappen liggen, maar voor de boeren is de internationale crisis nog lang niet voorbij.

Nederland telt ongeveer 900 bedrijven waar eieren worden gelegd, ruim een derde (346 bedrijven) liggen in Gelderland. Die sector is in Gelderland goed voor een omzet van ongeveer 282 miljoen euro.

In de kaart hierboven is te zien dat het aantal bedrijven landelijk sinds 2000 fors is afgenomen, terwijl het gemiddeld aantal dieren per bedrijf juist enorm is gestegen. In 2000 waren er nog 2076 bedrijven, met gemiddeld zo'n 15.690 leghennen per bedrijf. In 2016 is het aantal leghenbedrijven gedaald naar 899, terwijl het gemiddeld aantal leghennen is gestegen naar 40.698 per bedrijf.

De Wageningen Universiteit heeft onderzocht dat er gemiddeld 2,4 mensen per leghenbedrijf werken. In Gelderland zijn dus ongeveer 830 mensen werkzaam bij leghenbedrijven.

De Rabobank en de Wageningen Universiteit schatten dat in Nederland elk jaar 10,5 miljard eieren worden geproduceerd. In Nederland consumeren we jaarlijks 3 miljard van die eieren, de rest gaat naar het buitenland. Daarmee wordt jaarlijks zo'n 500 miljoen euro verdiend. Driekwart van de totale eierexport gaat naar Duitsland.

Daar is veel discussie over. Belangenorganisatie ZLTO schat de schade voor de sector tussen de 150 tot 300 miljoen euro. Volgens het woensdag gepubliceerde rapport van de Wageningen Universiteit bedraagt de directe schade (tot 16 augustus) 33 miljoen euro.

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2017/08/23/eerste-indicatie-economische-gevolgen-fipronilaffaire-voor-de-pluimveesector

Dat forse verschil komt doordat ZLTO breder heeft gekeken dan de Wageningen Universiteit en ook de gevolgschade voor andere bedrijven in de keten heeft meegenomen, zoals eihandelaren. Ook is in het Wageningse onderzoek niet gekeken naar de gevolgen voor de markt. Volgens ZLTO heeft het vertrouwen in het Nederlandse ei een deuk opgelopen en zal er op prijs geconcurreerd moeten worden om de marktpositie terug te veroveren. En dat kost geld.

De werkelijke schade zal dus hoger liggen dan nu uit het onderzoek blijkt. Over een maand komen het ministerie van Economische Zaken en de Wageningen Universiteit met een update van het rapport.

De gemiddelde schade per legbedrijf ligt tussen de 120.000 euro voor bedrijven die zijn geblokkeerd en ruien, en 220.000 euro voor geblokkeerde bedrijven die hun kippen hebben laten ruimen. De effectiviteit van ruien is nog niet bewezen. Als de kippen alsnog moeten geruimd loopt de schade nog verder op.

Volgens de Nederlandse Vakbond voor Pluimveehouders (NVP) wordt gevolgschade (zoals het terugroepen van eieren) verhaald op besmette bedrijven. 'Bedrijven die geen besmette eieren hebben geleverd valt immers niets te verwijten', aldus voorzitter Hennie de Haan.

De Rabobank zegt dat veel bedrijven wel een stootje kunnen hebben omdat het gemengde bedrijven zijn, bijvoorbeeld een combinatie met landbouw. Ongeveer 80 procent van de pluimveebedrijven is klant bij de boerenbank.

De bank verwacht dat enkele bedrijven mogelijk failliet gaan, maar wil boeren ook helpen met uitstel van aflossing of een overbruggingskrediet. NVP-voorzitter Hennie de Haan is sceptisch over het verhaal van de Rabobank. 'Dit hoor ik in de praktijk niet terug.'

De Rabobank is het wel met LTO eens dat hoe langer de crisis duurt, des te langer het herstel van de internationale eierhandel zal duren. Volgens de bank is de kans groot dat andere landen in het gat springen. Dat heeft consequenties voor de Nederlandse sector, maar hoe groot die schade is meldt de bank niet.

Zie ook: al onze artikelen over de fipronilcrisis