Fotograaf Johan blogt: Winter op de Empese en Tondense heide

Twee speldenprikken van de winter met vorst en vooral adembenemende dikke witte rijp. Een ijskoude witte wereld.

In deze koude ijzige wereld ben ik op zoek naar een goede locatie om het allereerste licht van de zon te begroeten. Bewapend met apps als TPE (The Photographers Ephemeris) die mij precies vertellen waar de zon opkomt vanaf elke willekeurige plek op aarde op elke willekeurige dag, zoek ik een klein plasje uit. Inmiddels ligt er een dunne laag ijs overheen en de sprieten zitten vol met een dikke laag rijp.

Omdat er geen wolk aan de hemel is heb je maar weinig kleuring in de lucht. Ik wil dan ook niet teveel lucht in mijn beeld, slechts genoeg om de zon te laten zien. Dan is het wachten op hèt moment. Veel tijd heb je niet, de zon gaat zó snel dat al na een paar foto’s de zon té fel is. Het moet dan ook liefst in één keer goed zijn.

Als de zon eenmaal op is haal ik rustig adem. Ik kijk mijn ademwolkjes na en vergaap mij in stilte aan het magische wit van de berijpte wereld om mij heen. De zon laat ik vanaf nu buiten beschouwing, het licht wat zij werpt is prachtig maar zelf is ze té fel. Door de zon vanaf de zijkant te laten komen heb ik niet alleen mooi zijlicht maar kan ik tevens de lucht diep donker blauw maken met mijn polarisatiefilter, zie mijn blog hierover.

Terwijl de zon langzaam verder stijgt zie ik de lange schaduwen van de bomen korter worden. Dat triggert mij want juist dit strijklicht van de zon over het landschap is prachtig om vanuit de lucht waar te nemen. En al snel vliegt mijn kleine drone zacht zoemend boven mijn hoofd. Dat fotografie vanuit de lucht erg lastig is merk ik telkens weer. Vanaf de grond maak je een inschatting over wat je boven gaat zien en wat je wilt fotograferen maar de beeldhoek is daar zó anders dan ik nog enorm moet wennen om vanaf de grond de goede inschatting te maken. Telkens zie ik weer nieuwe invalshoeken terwijl mijn oorspronkelijk ideeën toch niet zo zijn als ik had gedacht.

Deze keer heb ik het echter goed, het strijklicht is adembenemend. Wel loop ik al snel tegen de beperkingen van de drone camera aan, die is immers niet van die kwaliteit van het materiaal waarmee ik op de grond gewend ben te werken. Gelukkig kun je door meerdere belichtingen te nemen uiteindelijk toch alle beeldinformatie vergaren die je nodig hebt. Later m.b.v. HDR achtige technieken zijn die dan prima samen te voegen

Vergeet niet met je drone ook je blik recht omlaag te richten. Kleine vennetjes worden abstracte vormen in het landschap die je door rotatie van je drone mooi in het beeld kan plaatsen.

Misschien herken je het wel. Na al die weken van regen en grijs weer eindelijk sneeuw en dan ga je natuurlijk meteen met je camera op pad om de witte winterpracht vast te leggen. Uren lang dwaal je door besneeuwde bossen, maak je detailopnamen van grafische pentekeningen van helder witte lijnen op diep zwarte kale takken, en vergaap je je aan de zachte witte deken over heidevelden.

Thuisgekomen warm je je lekker op aan een kop warme chocolade melk, met een scheutje rum, en bekijk je je resultaten op de computer. En wat schetst dan je verbazing? Op je foto’s is de sneeuw net zo grijs als de smurrie na het strooien van zout. Waarom is de sneeuw niet zo wit als in het echt?

Onze ogen zien helder en donker. Onze camera ook. Alleen heeft de camera een probleem welke hij zo goed mogelijk op wil lossen. En dat is dat het maximale contrast tussen licht en donker wat de camera vast kan leggen maar beperkt is. Dit wordt ook wel ‘dynamisch bereik’ genoemd. Bij een camera bijten lichte delen in de foto snel uit tot volledig wit en lopen donkere delen snel vol tot volledig zwart. En dat is wat wij meestal niet willen. Dichtgelopen zwarten vinden we nog wel aardig, dat heet een silhouet. Maar uitgebeten witte plekken zijn bijna altijd lelijk en willen we vermijden.

Omdat het maximale contrast tussen licht en donker in de camera erg beperkt is zorgt de camera ervoor dat het risico op uitbijten of dichtlopen zo klein mogelijk is. Daarvoor maakt hij gebruik van de belichtingsmeter. Die meet de hoeveelheid licht op basis van een in te stellen algoritme waarbij informatie van het hele beeld wordt meegenomen, de matrixmeting, juist alleen in het midden, de spotmeting, of een combinatie van beide. Met die informatie bepaalt de camera een combinatie van sluitertijd en diafragma waarbij zoveel mogelijk licht- en donkerinformatie vastgelegd kan worden zonder uitbijten of dichtlopen. Het resultaat is een ‘gemiddeld’ belichtte foto.

Wanneer je een foto maakt van veel donkere tinten, dan zal de camera, om dichtgelopen zwarten te voorkomen, de foto zó licht maken dat hij alsnog gemiddeld belicht wordt. Resultaat is een veel lichtere foto dan wat jij in gedachten had. Andersom werkt dat ook met een foto van een duidelijk licht onderwerp. Bijvoorbeeld sneeuw. Om uitbijten te voorkomen zal de camera de foto relatief donker maken door minder licht binnen te laten, met als resultaat een gemiddeld belichte foto. En wat wordt het resultaat als je het gemiddelde neemt tussen wit en zwart? Juist…, grijs. En daarom worden foto’s van sneeuw niet wit maar grijs.

Gelukkig biedt de camera niet alleen het probleem maar tevens de oplossing. Je kunt de belichting namelijk zelf aanpassen. Wat je in het geval van sneeuw dus eigenlijk wil is meer licht binnenlaten dan wat de camera graag wil. Om witte sneeuw te krijgen moet je overbelichten. Dat klinkt heel tegenstrijdig, witte sneeuw overbelichten. Zie het daarom anders. Je moet de fout van de camera corrigeren. En hetzelfde geldt natuurlijk voor donkere beelden, die moet je juist ónderbelichten. Zo fotografeer je zwart ook daadwerkelijk zwart.

IJsvogel in de witte rijp. Geen correctie uitgevoerd en gewoon op stand automaat gefotografeerd. Resultaat? Een grijzige foto!

Zelfde foto maar nu wel gecorrigeerd door een factor 2 over te belichten, dat is +1 met belichtingscorrectie. En nu zie je de foto precies zoals ook de werkelijkheid was!

Heb je een camera waarop diafragma en sluitertijd zelf ingesteld kunnen worden, zoals een spiegelreflex, bridge of een uitgebreide compact camera, dan kun je gebruik maken van de belichtingscorrectie. Zelf werk ik graag op stand A(v), waarbij ik het diafragma instel en de camera op basis van de belichtingsmeter, de bijbehorende sluitertijd bepaalt.

Deze camera’s hebben een belichtingscorrectie in vorm van een +/- knop. Als je die indrukt en aan het wieltje draait zul je zien dat het streepje onder de belichtingsmeter verandert van min naar plus, van onderbelichten naar overbelichten. Elk groter streepje stelt een factor 2 minder of meer licht voor, een zogenaamde “stop”. Zet je je camera op +1 dan laat hij 2x zoveel licht binnen als wanneer je geen aanpassing doet. De kleine streepjes ertussenin zijn zogenaamde 1/3 stops.

Vaak is voor sneeuw een overbelichting van ergens tussen de +2/3 en +1 1/3 voldoende maar het beste is om te experimenteren en te ervaren. Op dezelfde manier werkt het ook in de standen S, T(v) of P. Let wel op... de belichtingscorrectie blijft staan tot deze weer terug wordt gezet, vergeet hem dus niet weer op 0 te zetten!

Inmiddels begin de avond te vallen en keer ik terug naar de Empese en Tondense heide. De avond is vaak minder mooi dan de ochtend. Waar rijp zich meestal ’s nachts vormt en dus ’s morgens zo mooi zichtbaar is, zo verdwijnt hij vaak gedurende de dag en is bij zonsondergang weer verdwenen. Dus ondanks dat de zonsondergang voor veel mensen wat ‘makkelijker’ is, je hoeft immers niet zo vroeg je bed uit, is het gezegde ‘de morgenstond heeft goud in de mond’ niet voor niets ooit bedacht! Toch kan ook de avond mooi zijn met speciale momenten.

Voordat de zon echt helemaal weg is vlieg ik nog één keer over een klein gebiedje met vennen. Helaas staat er veel minder water nu dan andere jaren maar met wat zoeken zijn er genoeg natte stukken te vinden voor mooie reflecties

Terwijl ik mij langzaam weer klaarmaak om te vertrekken wordt mijn aandacht getrokken door het water. Waar ik net nog de strakke spiegel heb gebruikt voor de reflecties zie ik nu ineens overal om mij heen de eerste ijskristallen vormen. Aangroeiend ijs is heel speciaal, het ene moment zie je niets en het volgende moment zie je letterlijk voor je ogen het ijs groter worden. Ik moet snel zijn, want voor ik het weet is ook de reflectie van de laatste bomen vertroebeld door het ijs. Het schemerlicht van de ondergegane zon zorgt voor de laatste sfeerbelichting.

Moe maar voldaan van deze twee winterse momenten op dit relatief nieuwe natuurgebiedje geniet ik na in de warme auto onderweg naar huis. Terwijl ik dit nu schrijf, begin 2017, weet ik dat dit dé winterse momenten van 2016 waren maar toen wist ik nog niet dat het in januari van 2017 zelfs ging sneeuwen. Daarom snel dit verhaal afronden, accu’s uit de lader, dik inpakken en naar buiten. Niet alleen ik maar jij ook! Ga je mee genieten van de winter?

Laat je foto's zien in de albums van BuitenGewoon!