Nieuws

Schimmel doodt 99% van de salamanders; ook in Gelderland gevonden

NIJMEGEN - In Berg en Dal zijn salamanders gevonden die zijn besmet met een dodelijke schimmel. 99 procent van de salamanders die geïnfecteerd raakt met de schimmel overlijdt.
Met een zachte plons duikt het schepnet van Annemarieke Spitzen het water van de vijver in. Ze legt het net voorzichtig op het gras en haalt er twee salamanders uit. 'De kleine watersalamander komt net zo veel voor als de groene kikker, alleen zie je ze minder vaak omdat ze vaak onder water zitten. Maar in iedere tuin zitten salamanders.'
Annemarieke Spitzen doet voor RAVON (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) onderzoek naar de schimmel die alle Nederlandse salamanders treft. De schimmel werd tot nu toe vooral aangetroffen in Limburg en het oosten van Noord-Brabant, maar ook in Berg en Dal zijn besmette dieren gevonden. 'We maken ons ernstig zorgen,' zegt Spitzen. 'De schimmel vreet letterlijk door hun huid heen, hier kun je dat goed zien.' Spitzen wijst op een paar bruine plekjes op een kleurige vuursalamander. Het beestje werd naar RAVON opgestuurd en ingevroren. Binnenkort gaat hij naar het lab in Gent voor analyse.

Kunnen we zonder salamanders?

99 procent van de salamanders die besmet zijn met de schimmel overleven het niet. 'Dat staat voor mij gelijk aan uitsterven,' zegt Spitzen. Kunnen we zonder salamanders? Spitzen vindt het een lastige vraag. 'Het gaat niet om één soort die dreigt uit te sterven, maar een hele groep. Dat is nog nooit voorgekomen. Salamanders zijn een tussenlaag; ze eten insecten en worden gegeten door andere dieren. Wat de gevolgen zijn van het verdwijnen van een hele soort dieren voor het ecosysteem is niet duidelijk, maar dat het gevolgen heeft, lijkt me logisch.'
Foto: Annemarieke Spitzen neemt een monster van één van de salamanders.

Waar komt de schimmel vandaan?

De schimmel (Batrachochytrium salamandrivorans, afgekort tot Bsal) komt van nature voor in Azië en liftte mee met Aziatische salamanders die via de dierenhandel in Europa terecht gekomen zijn. Aziatische salamanders worden over de hele wereld in grote aantallen verhandeld en worden vaak in terrariums gehouden. Sommige Aziatische amfibieën kunnen de schimmel bij zich dragen zonder ziek te worden. Waarschijnlijk is de schimmel in de Nederlandse natuur terecht gekomen doordat mensen hun salamanders dumpten in de natuur. De schimmel verspreidt zich over Nederland en Duitsland. Onderzoekers verwachten dat de schimmel zich binnen 25-50 jaar heeft verspreid over een groot deel van Europa.
Verspreiding van de Bsal schimmel. Kaart: RAVON

Dode salamanders

In de vijver en tuin van de familie Lederer in Ubbergen lijken de salamanders gezond. Een paar kilometer verderop is dat anders. Daar zijn salamanders aangetroffen die besmet waren met de dodelijke schimmel.
'Ik zag al jaren veel dode salamanders in onze tuin,' zegt Juliette Munro uit Berg en Dal. 'Ik plaatste het op het forum van Vroege Vogels (een natuurprogramma van de VARA op radio en televisie, red.) maar kreeg geen antwoord op de vraag waarom zoveel salamanders overleden. Tot ik in contact kwam met RAVON.' Annemarieke Spitzen en haar collega's onderzochten één van de dode salamanders en troffen de dodelijke Bsal-schimmel aan. Sindsdien wordt de tuin van de familie Munro intensief gemonitord.
Alpenwatersalamander, Foto: Jelger Herder
Onderzoekers plaatsten er onder andere een fuik. 'Geen slechte score,' zegt Annemarieke Spitzen terwijl ze de fuik leeghaalt. Er zitten een stuk of 8 salamanders in. Ze schrijft de datum en de locatie op plastic reageerbuisjes. Ze wrijft wattenstaafjes over de buik, pootjes en cloaka van de dieren en stuurt de monsters op naar het lab in het Belgische Gent. 'Als ze besmet zijn, wordt daar het DNA van de schimmel vermenigvuldigd en geanalyseerd. Hopelijk leidt dat tot een methode om de verspreiding van de schimmel tegen te gaan.'
Kamsalamander, Foto: Jelger Herder

Hoe komt die schimmel in Gelderland?

Het is opmerkelijk dat juist in Berg en Dal een besmetting is gevonden. 'Als de schimmel zich natuurlijk verspreidt zie je niet ineens een sprong van Limburg naar Berg en Dal. We vermoeden dat de schimmel op meerdere plaatsen is geïntroduceerd door ontsnapte of gedumpte salamanders.'

Wat kun je er tegen doen?

RAVON roept mensen op om geen waterplanten en -dieren te ruilen als je net een nieuwe vijver hebt aangelegd. Spitzen: 'Dan verspreid je de schimmel mogelijk ook. Geef het wat tijd. Het duurt misschien iets langer, maar als je een vijver hebt komen de salamanders vanzelf.'
Ook roept RAVON op om melding te maken als mensen dode salamanders vinden. 'Als ze een dode salamander vinden, die niet plat is gereden, roepen we ze op om een foto te maken van de plaats waar het beestje is gevonden. Ook willen we het dier graag onderzoeken, dus mensen kunnen het naar ons opsturen. Wij zorgen dan dat ze daar een ontheffing voor krijgen, want je mag natuurlijk niet zomaar dode dieren uit de natuur halen en opsturen.' RAVON heeft een stappenplan op haar website gepubliceerd.
Vuursalamander, komt alleen voor in Limburg. Foto: Jelger Herder

Hoe weet ik of een (dode) salamander is geïnfecteerd?

RAVON heeft een handleiding gemaakt (pdf) om de meest voorkomende amfibieënziektes te herkennen. Meer achtergrondinformatie is hier te vinden.
💬 WhatsApp ons!
Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht op 06 - 220 543 52 of stuur een mail: omroep@gld.nl!